Bergama kentsel kültür varlığı envanteri bağlamında bergama evi ve koruma yaklaşımı

Abstract

Bergama Kentsel Kültür Varlıkları Envanter Çalışması veri alınarak hazırlanan bu tezin amacı; Bergama'nın sahip olduğu yöresel ev dokusunun incelenmesi ve çevreden gelen bütün etkileri de dikkate alan bir koruma yaklaşımı ile yapı ölçeğinde öneriler getirmektir.Tezin izlediği yol; yöresel konut mimarisini oluşturan sosyal ve fiziksel çevrenin incelenmesi, mimari özellikleri, bozulma durumlarının irdelenmesi ve koruma yaklaşımının belirlenmesi şeklindedir. Tez dört bölümden oluşmaktadır:1. Bölümde; Bergama fiziksel ve tarihi özellikleri açısından incelenmiş ve yöresel konut mimarisinin oluşturduğu çevre; coğrafi özellikler ve tarihsel gelişim içinde, sosyo-ekonomik ve demografik yapı olarak ortaya koyulmuştur. Bergama Yöresel Konut Mimarisi olgusu ve yerleşim dokusu, sınırları ve oluşumunu belirleyen fiziksel ve sosyal etkenler tanımlanmıştır. Yöresel konut mimarisini oluşturan fiziksel etkenler; topoğrafik, jeolojik yapı ve iklim başlıkları altında, sosyal etkenler ise; Anadolu kenti fiziksel oluşumunda ve yapı alanında etken olan kanun, yönetmelik, sosysal düzenlemeler ve sosyo-ekonomik yapı başlıkları altında değerlendirilmiştir.2. Bölümde; Bergama yöresel konut mimarisi ayrıntılı olarak çözümlenmiştir. Konutların, konum planı ölçeğinde yapı-parsel ve yapı-sokak ilişkileri, plan, cephe ve yapım sistemi özellikleri açısından irdelenmiştir. İncelemeler sonucu elde edilen veriler doğrultusunda, yöresel ev karakterini genel olarak yansıttığı düşününülerek seçilen yapı ölçeğindeki örnekler üzerinden, çeşitli sınıflandırmalara ulaşılmıştır. Yöresel yapım sistemleri belirlenerek çözümlemesi yapılmıştır. Batı Anadolu'nun geleneksel konut dokusunu korumuş alanlar içinde yer alan Bergama evleri, yerel ve kültürel mekan donanım ögelerini barındıran ve yapım sistemi açısından bölgede ayırt edici niteliğe sahip olduğu, kentsel konut mimarisi geleneği bağlamında, önceki bölümlerde yapılan incelemeler doğrultusunda değerlendirilmiştir. 19. yüzyıl sonunda Osmanlı yönetiminin Islahat adı verilen Batılılaşma hareketleri ve yeni kanunlar, mimari çevreyi ve kentsel mekanları etkilemiştir. Yapının inşasında sınırlamalar getiren Ebniye Nizamnameleri ve kanunlarının, çalışma alanında uygulanma oranını saptayabilmek amacıyla, 19.yüzyıl sonu 20. yüzyıl başı ölçü sistemine göre plan, cephe ve yapı elemanları irdelenmiştir.3. Bölümde; Bergama yöresel konut mimarisi koruma sorunları; konutların bozulma nedenleri ve şekillerine bağlı olarak irdelenmiştir. Bozulmaların nedeni olan fiziksel ve sosyal etkiler; doğal olayların oluşturduğu nedenler, insana bağlı nedenler, sosyal ve ekonomik yapıda değişimler doğrultusunda incelenmiştir. Buna bağlı olarak meydana gelen bozulma şekilleri, biçimsel ve yapısal olarak çözümlenmiştir.4. Bölümde; Bergama yöresel konut mimarisinin korunması ile ilgili çözümler; alan ölçeğinde ve yapı ölçeğinde olmak üzere iki ana başlık adı altında incelenmiştir. Seçilen konutlarda; plan düzeninde, günümüz konfor koşullarını sağlamak amacıyla, ıslak hacim önerileri getirilmiş, cephe düzeninde ise örnek teşkil etmesi açısından, bozulmaların giderilmesine yönelik öneriler yapılmıştır. Konutların korunması için geliştirilen kuramsal yaklaşımlar doğrultusunda, kent ve yapı ölçeğinde koruma yaklaşımı oluşturulmuştur.

The aim of this thesis is; the analyse of Vernacular dwellings of Bergama and developing basic conservation approaches in building scale, taking into consideration the effects that the physical environment have on it.The ideas of the thesis are; analysing of the social and the physical environment formed by residental estate, it?s architectural properties, the research of it?s spoilage and the define of it?s protection criteria.In the first chapter, Bergama?s physical and historical properties were analysed and the geographical properties of Vernacular dwellings of Bergama were determined. The physical and social factors of the existence of the Vernacular dwellings of Bergama were defined. The physical factors that form the resindental estate were placed under the heading of topographical, geological structure and climate. Whereas, the social factors were placed under the heading of the laws that facilitate the formation of Anatolian Town, regulations, social arrangements and socio-economical structures.In the second chapter, Vernacular dwellings architecture of Bergama was widely analysed. Dwelling?s parcel and street properties were analysed. As a result of this observation?s data, various classification?s were formed. The regional building system was determined and analysed. The reform improvements in the field of the military, which was under taken by the Ottoman Empire, affected the architectural environment and the urban areas. According to the 20th Century measurement system; plans, facades and construction materials were analysed to determine the application rate of the laws (Ebniye Nizamnameleri).In the third chapter; the problems faced in the conservation of the Vernacular dwelling architecture of Bergama have been presented, depending on the causes and types of the deterioration of the dwellings. Physical and social effects which are the causes of the deterioration were examined taking into account the causes of natural occurances, human effects and changes in social and economical structure. In this direction the types of deterioration that occur were analysed according to form and structure.In the fourth chapter; solutions concerning the conservation of Vernacular dwellings architecture of Bergama were analysed under two headings as region and building scale. Example plans for both ?Traditional Houses? and ?West Influenced Houses? were analysed and suggestions for the location of wet areas in the dwellings were taken into account. In addition, some suggestions regarding the restoration of deteriorated facades were proposed. In the light of the theoretical approaches developed for the conservation of dwellings, a number of conservation approaches both in urban and building scales have been set.