Havza planlaması ve yönetimi: Ömerli havzası örneği

Abstract

İstanbul'un temel yaşam kaynaklarından biri olan su toplama havzaları gerek fiziksel gerekse mevzuat, yönetim ve sosyal sorunların oluşturduğu plansız ve denetimsiz bir kentleşme süreci ile karşı karşıyadır. Su havzaları yanlış arazi kullanım politikaları, mevzuattaki çelişkiler, yönetim eksikliği ve karmaşası, kurumlar arası iletişimin olmayışı nedeniyle, yapılaşma baskısı altındadır. Buna bağlı olarak bu sorunların çözüm yollarının belirlenmesi gerekmektedir.Bu amaçla çalışmada verileri derleme, havza bazında veri tabanı oluşturma gibi güçlüklerin yanında bölge planlama için en uygun ölçeği sunması nedeniyle de havza ölçeği benimsenmiştir. Ele alınan tez çalışmasında sırasıyla sürdürülebilirlik kavramı ve açılımları, bölge planlama anlayışının sürdürülebilirlik ve planlama için önemi, havza planlama ve yönetimi konularının önemi vurgulanmış, farklı ülkelerde havza koruma politikaları ile Türkiye'de havza planlamanın altlığını oluşturan yasal çerçeve ve yönetim boyutu değerlendirilerek, çalışmanın ana mekanı olan Ömerli Havzası'nda havza planlama adına coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak analizler yapılmış, sorunlar incelenmiş ve öneriler getirilmiştir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Ömerli İçme Suyu Havzası'nda doğal eşik oluşturan temel değerleri belirleyerek fiziki ve sosyal çevredeki sorunları ortaya koymak ve havza bazında bütüncül bir planlama ve yönetim yaklaşımı geliştirmektir.Çalışmanın birinci bölümünde çalışmanın amacı ve kapsamı verildikten sonra, literatür araştırmasına dayalı olarak havza kavramının teorik çerçevesi çizilmiş, değişen bölge ve sürdürülebilirlik kavramlarıyla birlikte havza planlama ve yönetimindeki değişimler ortaya konulmuştur.İkinci bölümde, Avrupa Birliği Su Politikaları incelenmiş, Birliğin lokomotif ülkelerinden İngiltere, Almanya ve Fransa ile birlikte, Birlik dışından Amerika Birleşik Devletleri'nde uygulanan su politikaları detaylı bir şekilde analiz edilmiştir.Üçüncü bölümde Türkiye'de havza planlama ve yönetiminin dayandığı yasal yapı irdelenmiş, bu yetkiyi elinde bulunduran kurumsal yapılar ve bu kurumlar tarafından uygulanan politikalar ortaya konulmuş ve örnekler üzerinden çıkarımlar yapılmıştır.Dördüncü bölümde ise İstanbul'un en önemli içme suyu havzalarından biri olan Ömerli İçme Suyu Havzası'nın mevcut durum analizi yapılmış, hangi yasalarla ve sözleşmelerle korunduğu ortaya konulmuş ve hangi yasalarla ne gibi sorunların ortaya çıktığı tartışılmıştır. Ayrıca Ömerli Havzası'nda yapılan üst ölçek planlardaki kararlar da bu bölümde irdelenmiştir. Bu saptamalardan sonra devam eden bölümlerde, Türkiye'de yapılan havza planlama ve yönetimi ve bu yönetimin Ömerli İçme Suyu Havzası'na etkilerine dair değerlendirme yapılmış, çözüm önerileri geliştirilmiştir.

The river basins as the main natural source of life in Istanbul are face to face with process of irregular, unplanned urbanization and construction is observed depending on the factors as; physical, juridical regulations and social problems. The river basins are under the pressure of the irregular construction depends on the wrong construction policies, contradiction of juridical regulations, management problem and the deficiency between the institutions.By this aim in this study, in spite of the difficulties of adapting data to the basin area, river basin was chosen as a scale, because it?s suitable scale for regional planning. In this study according to the circumstances sustainability concept, the importance of regional planning for the sustainability and planning and the importance of river basin planning and management are emphasized, river basins protecting laws of different countries and the base of river basin planning as legal and management approach in Turkey are observed, for river basin planning in basic land of the study, Omerli River Basin analysis are made by using geographical knowledge system, problems are examined and solution proposals are produced. So the aim of the study, to determine basic values of natural core in Omerli river basin, to produce problems of physical and social environment and to produce an integrated river basin planning and management development.In the first part, after maintaining the aim and framework of the study, theoretical framework of the term basin has been contextualized accordingly to literature and the changes occurred in river basin planning and management has been explained within the scope of changing region and sustainability terms.In the second part, European Union Water Policies has been examined and moreover, the execution of water policies in United Kingdom, Germany and France, the pioneer countries of the Union, and United States of America, as a country out of the Union, has been analysed in detail.The legal framework of water basin and management has been analyzed in the third part of the study. The institutions and the policies executed by these institutions have been examined with specific examples and the conclusion has been given.In the last part of the study, the conditional analysis of Omerli Fresh Water Basin, one of the most important fresh water basins of Istanbul, has been focused and the laws and agreements protect the basin has been maintained with contributing the discussion about the problems that occurred in the legal framework. In addition, the decisions given in the upper planning process in Omerli Basin have been examined in this part. After summarizing the situation, the basin planning and management in Turkey and the affects of this planning to Omerli Fresh Water Basin has been evaluated and some suggestions has been maintained.