Over rezervine ait bazal parametrelerin ovulatuar ve anovulatuar olgularda değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Günümüzde geleneksel olarak over rezervini değerlendirmede kullanılan parametreler yaş, bazal FSH ve E2, inhibin B, over volümü ve antral folikül sayımıdır. Günümüze kadar yapılmış çalışmalarda over rezervinin direkt göstergesi olabilecek yeni belirteçler ve dinamik testler araştırılmış ve pek çok farklı görüş ortaya atılmıştır. Galtier-Dereure ve Corson'un çalışmalarında bazal FSH ölçümü, klinik olarak anlamlı, basit, ucuz, kolay uygulanabilen, tekrarlanabilen ve zaman kaybına yol açmayan non-invaziv bir test olarak önerilmektedir(81,148). Lass ve arkadaşları over volümü ile yaptıkları çalışmalarda over volümünün over rezervini belirlemede iyi bir parametre olabileceği görüşünü savunmaktadırlar(93). Chang ve arkadaşları ile pek çok başka araştırmacıların yaptığı çalışmalarda da antral folikül sayısının over rezervini belirlemede iyi bir belirteç olabileceği ileri sürülmektedir.(137). Sharara ve arkadaşları da inhibin B, over volümü ölçümünün ve antral folikül sayımının ilerde FSH ve E2 ölçümü gibi rutin testler araşma girebileceğini belirtmektedirler(139). Over rezervini değerlendirmeye yönelik yapılan bu ve benzeri pek çalışmaya rağmen karşıt yönde de görüş belirten pek çok çalışma mevcuttur. Bizim çalışmamızda da daha önce çalışılmamış olan, anovulasyonun varlığı hem endometrial biopsi ile hem de mid-luteal dönemde bakılan üç ayrı progesteron düzeyi ile kanıtlanmış 26 anovulatuar olgunun over rezervleri ve yine aynı yöntemlerle ovulasyon varlığı tespit edilen 55 ovulatuar olgunun over rezervleri değerlendirilmiştir. Her iki hasta populasyonunda da biyokimyasal parametreler olan bazal FSH, bazal E2, FSH/LH ve ultrasonografî ile değerlendirilen over volümü, antral folikül sayısı parametreleri karşılaşurılmıştır. Çalışmamız sonucunda anovulatuar olgularda over rezervi parametrelerinden bazal FSH ve bazal E2'ün siklus uzunluğu ile birlikte değerlendirilmesinin ultrasonografik parametrelerden daha anlamlı ve faydalı olduğu tespit edildi. Çok değişkenli(multivariate) lojistik regresyon analizi ile mcelediğimiz parametrelerin P katsayıları ile önem sırası belirlendi. Bu şekilde yapılan analizde; siklus süresi, bazal FSH ve bazal E2 'ün odds ratio, P değerleri ile bir kadının ovulatuar veya anovulatuar olmasını belirlemede istatistiksel olarak en anlamlı parametreler olduğu teyit edildi. Bundan sonraki etapta hesaplanan p katsayıları aracılığıyla, lojistik regresyon analizi sonrası ovulasyon üzerine en anlamlı parametreler olan bazal FSH, bazal E2 ve siklus uzunluğunu içeren bir Y fonksiyonu tanımlanmıştır: 74Y=21,374-0,677.(siklus uzunluğu)- 0,230.( bazal FSH)+0,025. (bazal E2) Ancak incelediğimiz parametreler Nagelkerke R2 coefficient of determination ile değerlendirildiğinde bu değişkenlerin ovulasyonu %49,5 oramnda açıkladığı tespit edilmiştir. Y fonksiyonu ki; burada ovulasyon-anovulasyon durumunu yansıtan, 0 ile 1 aralığında değişen bir fonksiyon olup, bu fonksiyon yardımıyla geliştirilen ve ovulasyon olasılığını ortaya koyan olasılık formülü şöyledir: exp(Y) P( olasılık) =l+exp(Y) Çalışmamızın bir diğer sonucu da anovulasyona yol açan diğer faktörler ekarte edildiğinde anovulatuar olgularda hem biyokimyasal hem de ultrason aracılığı ile ölçülen parametrelerin azalmış over rezervini işaret etmesidir. Bu sonuç da anovulasyonun azalmış over rezervinin erken bir belirtisi olabileceği ihtimalini düşündürmektedir. Geniş kapsamlı, randomize, prospektif ve kontrollü çalışmalarda anovulasyon ve azalmış over rezervi arasındaki ilişkinin araştırılarak, desteklenmesi gerekmektedir. Yine over rezervine yönelik bundan sonra yapılacak çalışmalarda over rezervini gösteren en ideal parametre ile birlikte, subfertil hastaların belirlenmesinde en değerli parametrenin de tespit edilmesi gerekmektedir. Over rezervi belirteçleri sadece infertil hastalarda tedaviyi planlamada değil, aynı zamanda azalmış over rezervi olan ve ilerde muhtemelen infertilite gelişme potansiyeli olan subfertil kadınları belirlemede; bu kadınların uygun şekilde bilgilendirilmesi ve yönlendirilmesinde de kullanılmalıdır. Bu konuda yapılacak çalışmalar sonucunda fertilite dönemindeki kadınlarda over rezervinin taranmasına yönelik ideal parametre belirlendiğinde ve uygun şekilde kullanıldığmda, toplumuzda önemli bir populasyonu etkileyen infertil hastaların hem maddi hem de manevi açıdan kayıpları tamamen olmasa bile kısmen engellenebilir. 75