Anıtsal taşınmaz kültür varlıklarında işlev değişikliklerinin ve işlev değişikliklerinden doğan yıpranmaların İstanbul`daki örnekler ile incelenmesi

Abstract

İstanbul medeniyetler tarihi; Yenikapı'da yapılan marmaray kazı çalışmaları ile M.Ö. 4000'lere kadar uzanmıştır. Birçok medeniyete ev sahibi olan bu şehir, Osmanlı Devleti'nin fethetmesinin ardından, kültürel açıdan yepyeni bir döneme girmiştir. Yıllarca Doğu Roma İmparatorluğu kültürünün yaşadığı kentte, artık Müslüman bir devlet olan Osmanlı Devleti'nin kültürü iz bırakacaktır. Geçmişten günümüze, bu kadar farklı uygarlıkları bir arada yaşayan İstanbul'a, birçok mimari eser de miras kalmıştır.Dünyada ve ülkemizde, günümüze ulaşan bu mimari eserlerin bir çoğu, çeşitli nedenlerle, yapıldığı dönemlerdeki fonksiyonlarını devam ettirememektedir. İşleyişi duran bir yapının da zaman içinde terk edilmesi ve bakımsızlıktan yok olması kaçınılmazdır. Bundan dolayı da, çağdaş restorasyon anlayışında, korumanın en önemli ilkesi binanın işler hale gelmesi olduğu bilinmektedir.Ülkemizde de bir yapıyı korumanın en önemli yolunun onu yaşatmaktan geçtiği bilinci daha fazla yerleşmektedir. Bu konuda İstanbul'un fethinden günümüze kadar geçen süre içerisinde pek çok örnek verilmiştir. Örnekler detaylı olarak incelendiklerinde sonuçların her zaman çok başarılı olmadığı, tam tersine bazı yapıların çok fazla yıpratıldığı görülmektedir. Bu yıpranmalar kimi zaman yanlış işlev seçiminden, kimi zaman da yapılan yanlış uygulamalardan kaynaklanmaktadır. Korunması gerekli kültür varlığının gelecek kuşaklara aktarılabilmesi, yapıları uygun bir fonksiyon ile kent hayatına kazandırmanın yanı sıra, özgün kimliklerini ve anıtsal değerlerini de korumaya bağlıdır. İşlev verme, korumanın bir aracı olarak görülmelidir ve amaç haline dönüştürülmemelidir. İşlev verirken yapılan her müdahalenin binada yıpranmalara neden olduğu bilinmelidir. Bundan dolayı yapıya uygulanacak müdahaleler seçilirken çok titiz ve dikkatli davranmak gerekmektedir.Çalışma başlıca beş ana bölümden oluşmaktadır;İlk bölümde konuya giriş, çalışmanın amacı ve çalışmada izlenen yöntem belirtilmiştir.İkinci bölümde; korunması gerekli kültür varlıkları kavramı incelenmiş, sahip oldukları değerler ve sınıflandırması yapılmıştır. Yıpranma çeşitleri ve türleri üzerinde durulmuş, işlevsel yıpranma detaylandırılmıştır.Üçüncü bölümde;korunması gerekli kültür varlıklarında yeniden kullanım ile ilgili Türkiye'de ve uluslararası platformlarda alınan kararlarda işlev değişikleri ile ilgili yasal yaklaşımlar anlatılmıştır.Dördüncü bölümde; İstanbul'un çeşitli bölgelerindeki, dört anıt grubuna ait fonksiyon değişikliği örnekleri incelenmiş, müdahalelerin tespitleri ve sonuçları değerlendirilmiştir.Beşinci bölümde ise; tüm veriler doğrultusunda işlev verme konusu tekrar ele alınmış, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarına yapılan uygulamalar ve sonuçları neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde irdelenmiştir. Oluşturulan sonuçlar çerçevesinde çözüm önerileri sunulmuştur.

As a result of the `Marmaray` excavation works in Yenikapı, the civilizations history of Istanbul has extended back to 4000s B.C. Having hosted numerous civilizations, this city entered a brand new cultural period after being conquered by the Ottoman State. In the city where the culture of East Roman Empire had existed for long years, now the culture of the Ottoman, a Moslem state, was to leave a mark. A good deal of architectural classics have passed to Istanbul, where many diverse civilizations have coexisted from past to present.Worldwide as well as in our country, a great deal of such extant architectural classics fail to pursue the functions that they had in the period they were built. And It is unavoidable that a building the operation of which stops gets abandoned and estrepes, finally fades away. Therefore, in the understanding of modern restoration it is known that the most important principle of preservation is to provide that the building becomes operative.In our country as well, the awareness that the most important way to preserve an artefact is to keep it alive is being more and more imbedded. Many examples has been given in this respect, during the time from the conquest of Istanbul until day. As the examples are examined in detail, it is seen that the results have not always been success, on the contrary, that certain artefacts have been worn out excessively. This wearing out has its source at times in selection of wrong functions and at times the faulty practises made. The ability to pass on to future generations the cultural assets the preservation of which is required depends on bringing artefacts in the urban life with appropriate functions, as well as conserving their original identities and monumental values. Giving function must be considered as a means of preservation and should not be made into the objective. When giving function, it must be known that every intervention shall cause wearing in the building. Thus, selecting the interventions to be made on the building must be done with meticulous care and attention.The study comprises of five main sections;In the first section, the subject has been introduced; the objective and methodology of the study have been defined.In the second section; the notion of cultural assets the preservation of which is required has been examined, and the values they have, as well as their classification put forth. The types and sorts of wearing have been emphasized on, and functional wearing detailed.In the third section; the legal approaches have been explained regarding function-alterations by decisions made in Turkey as well as through international platforms, with respect to the reuse of cultural assets the preservation of which is required. Primarily a detailed historical research has been done for all such considerations.In the fourth section; the examples of function-alteration pertaining to four monument groups in various regions of Istanbul have been examined, and the determinations and consequences of interventions have been evaluated.Finally in the fifth section; the subject of function-giving has been discussed again, in direction with all data; the practices on immovable cultural assets the preservation of which is required, as well as their consequences, have been studied in dialectical framework. Within the scope of results formed, solution offers have been presented.