Mekan oluşumunda sosyo-kültürel yapının etkisi; kadırga semti örneğinde incelenmesi

Abstract

Doğan Kuban İstanbul'un tarihi kesitinden bahsederken antikiteden bu yana mekanın çok yönlülüğüne değinir. Bu çok yönlülüğü, dual bir yapı ile anlatılamayacak kadar karmaşık bir agglomera olduğundan söz eder. Kuban'a göre bu agglomeranın sosyal yapısı belirgin tanımlara sığmayacak kadar dinamik özelliklere sahiptir.İstanbul için tanımlanan bu ?agglomera? Gestalt kuramının tanımladığı bütün üzerinden incelenecektir. Yani kentin seçilmiş bir parçası üzerinden kentsel yapının toplamından farklı gerçekleri içerdiği ortaya konulacak, bahsedilen ?agglomera?nın sosyal yapısının seçilmiş kent mekanına etkileri okunmaya çalışılacaktır.Kadırga semti, tarihi yarımadada İstanbul'un ilk kuruluşuna dek uzanan, kent olarak tanımlandığı sur-içi bölgesinde yer alması ve dönemsel olarak İstanbul'un geçirdiği tüm izleri barındırması ile kentsel yapıyı tanımlayabilecek bir kent parçasıdır. Semt, Bizans döneminde bir süre liman olarak kullanılmış, İstanbul'un fethi ile Osmanlı İmparatorluğu döneminde liman ve tersane olarak kullanılmıştır. Fakat 16.yy'da Haliç tersanesinin yapımı ile liman olma özelliğini yitirmiş ve doldurulmuştur.Mekansal değişim süreçleri tarihte açık olarak gözlemlenebilen semtin bugün aldığı göçler ile birlikte değişen sosyal yapısı mekanda okunabilir değişimlere yol açmıştır. Stratejik konumu ile bölgenin algılanabilir değişimini sadece göçlerle değil, Sultanahmet ve Gedikpaşa gibi iki farklı ekonomik etkinin altında olması da mekansal dönüşümü beraberinde getirmiştir. Tezin genelinde göç ve sosyo-ekonomik etkiler ile değişen mekanlar incelenecek, elde edilen sonuçlar hızlı bir ivme ile değişen metropol kentlerde yapılı çevrenin dönüşüm ve devinimi etkileyen ?yığının? sosyal yapısının fiziksel mekan üzerindeki etkileri okunacak, elde edilen verilerle bu kent parçası üzerinden üretilen çözümlerin ve sorunsalların bütüne etkisi ortaya konulması hedeflenmektedir.Sorunlar ortaya konulurken mekanı ve sosyal yapıyı etkileyen kültür gelenek gibi kavramların tanımları yapılmıştır. Sosyal yapının mekanın oluşumundaki etkileri, kent ve kent mekanının dönüşümünde sosyal etkiler gibi konular ele alınmış, mekanın şekillenmesinde fiziksel etkilerin dışında insanla mekanın var oluşu üzerinde durulmuştur. Topluluklar halinde yaşayan insanların sosyal yapıları ile mekana etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.Bununla birlikte Kadırga'nın coğrafi konumu ve tarihi hakkında kısa bilgiler verilmiş, tarihi kesitinde oluşan mekansal değişimlerin nedenleri sorunsallaştırılmış, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet gibi belirli dönemlerde bölgenin sosyal yapısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.Çalışma kapsamında tüm bu etkileri ortaya koyabilmek adına kentsel ve mimari kentsel ara yüzlerde okumalar yapılmış, belirli başlıklar altında bu okumalar değerlendirilmiştir. Yapılan bu okumalar ile birlikte bölge halkı ile görüşmeler yapılarak sosyal yapı anlaşılmaya çalışılmıştır.

Doğan Kuban refers to sophistication of the space from antiquity up to now while he mentions the historical section of İstanbul. He mentions that this sophistication is complex agglomerate which cannot be explained with a dual structure. According to Kuban, social structure of this agglomerate has dynamic properties which cannot fit into clear definitions.This ?agglomerate? defined for Istanbul will be examined over the aggregate for which Gestalt theory is defined. In other words, it will be proved that urban structure includes different facts from the entire of the urban structure over the chosen part of the city, the effects of social