Relapsing remitting multipl skleroz (RRMS) hastalarında, yorgunluk ve seks steroidlerinin ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Multipl Skleroz (MS)'daki yorgunluk, nedeni tam olarak bilinmeyen, kompleks birsemptomdur. MS hastalığının kadınlarda daha sık görülmesi ve yorgunluğun da kadınlarda dahasık bir yakınma olması nedeniyle seks hormonlarındaki değişiklikler yorgunluk ileilişkilendirilebilir. Çalışmamızda Relaps ve Remisyonlarla giden MS (RRMS) hastalarındakiyorgunluk ile seks steroidlerinin arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amaçlanmıştır.Çalışma MÜTF Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı ?Multipl Skleroz? polikliniğindeizlenen RRMS tanılı 19 kadın hastada, Ekim 2008 ? Ocak 2009 tarihleri arasında prospektifolarak gerçekleştirildi. Hastalar, Yorgunluk Şiddet Skalası'na göre ?yorgunluğu olan? ve?yorgunluğu olmayan? olmak üzere iki gruba ayrıldı. Tüm hastalara yorgunluğa eşlikedebilecek veya neden olabilecek depresyon ve uyku bozukluklarını saptamak amacı ile ?BeckDepresyon Ölçeği (BDÖ)?, ?Epworth Uykululuk Skalası (EUS)? ve ?Pittsburgh Uyku Kaliteİndeksi (PKUİ)? uygulandı. Standardizasyonu sağlamak amacı ile menstürel siklusun 3.-5.günleri arasında kandan ?kolesterol, Folikül Stimulan Hormon (FSH), Luteinizan Hormon(LH), estradiol, estriol, progesteron, testosteron, Dehidroepiandesteron sülfat (DHEAS),androstenedion? seviyeleri çalışıldı.?Yorgunluğu olan? RRMS hastalarında ortalama estradiol seviyesinin (95.57± 57.70)daha yüksek olduğu görüldü. Bu yükseklik diğer grup ile karşılaştırıldığında istatistiksel olarakanlamlı bulundu (p=0.020). Ancak bulunan sonuç diğer ilişkili hormonlardan FSH, LH, DHEA,progesteron, androstenedion, testosteron, estriol gibi basamaktaki diğer hormonlarla uyumlubulunmadı. ?Yorgunluğu olan? toplam 11 RRMS hastasının % 45.5'inde depresyonbulunmaktaydı. ?Yorgunluğu olmayan? grupta ise % 25'ine depresyon eşlik etmekteydi.Depresyonu olan hastaların % 71.4'üne yorgunluk eşlik ediyordu. ?Yorgunluğu olan? RRMShastalarında BDÖ değeri daha yüksek olarak saptandı. Ancak bu verinin istatistiksel olarakanlamlılığı zayıftı (p=0.051). ?Yorgunluğu olan? toplam 11 RRMS hastasının %18.2'sindegündüz aşırı uykululuk vardı. Gündüz aşırı uykululuğu olan 2 hastada yorgunluk dabulunmaktaydı. ?Yorgunluğu olan? RRMS hastalarında EUS değeri ?yorgunluğu olmayan?gruba göre daha yüksek olarak saptanmıştı. Ancak bu verinin istatistiksel olarak anlamlılığıbulunmamaktaydı (p=0.395).Araştırmamızın sonuçları yorgunluk ile seks steroidleri arasında bir ilişkigöstermemiştir. Yorgunluğu olan hastalardaki estradiol'deki yükseklik hormon sentezi gözönüne alındığında tartışılabilir. Yorgunluğun seks hormonları ile ilişkisine yönelik daha genişhasta sayıları ve sağlıklı kontrollerle çalışmalar gerekmektedir.Anahtar sözcükler: Multipl Skleroz, Yorgunluk, Seks steroidleri, Estradiol

Fatigue in Multiple Sclerosis (MS) is a complex symptom, that the etiology is unknown.MS is common in women and also fatigue is a commonly seen in women, we may associate thechanges in the sex hormones with fatigue. In our study, it is aimed to display the relationbetween sex steroids and the fatigue in patients with Relapsing and Remitting MS (RRMS).The study has conducted prospectively among 19 female patients with RRMS diagnosiswho are followed in Marmara University Medical Faculty Hospital Department of Neurology?Multiple Sclerosis? outpatient unit between October 2008 ? January 2009. Depending on theFatigue Severity Scale, the patient are divided into two groups as ?with fatigue? and ?withoutfatigue?. ?Beck Depression Scale? (BDS), ?Epworth Sleepness Scale? and ?Pittsburgh SleepQuality Index? are applied to all patient to determine the depression and sleep disorders thatmay company with fatigue. To ensure the standardization, ?cholestrole, Folicule StimulatingHormone (FSH), Luteinizan Hormone (LH), estradiol, estriol, progesteron, testosteron,Dihydroepiandrosterone sulphate (DHEAS), androstenedione? levels are studied from the bloodobtianed during the 3rd-5th days of the mensturation.It has been shown that the estradiol levels are higher (95.57± 57.70) in RRMS patients?with fatigue?. It has been statistically significant when compared with the other group(p=0.020). But the result has not been found consistent with the other related hormones likeFSH, LH, DHEAS, progesteron, androstenedione, testosteron, estriol. RRMS patients ?withfatigue? who had depression are 45.5 % while 25 % of ?non-fatigue? patients had depression.Fatigue with depression was seen in 71.4 % of the patients. BDS levels were found to be higherfor the RRMS patients ?with fatigue?. But this data was statistically poor significant (p=0.051).RRMS patients ?with fatigue? had 18.2 % major sleepness during day times. Two patients withmajor daytime sleepness also had fatigue. EUS score for RRMS patients ?with fatigue? washigher than of the group ?without fatigue?. But this data was not found statistically significant(p=0.395).The results of our research does not infer a relation between fatigue and sex steroids.The higher level of estradiol for the patients with fatigue may be discussed regarding thehormone synthesis. Studying among a wider range of patient groups and with healthy controlsare needed for the relation of fatigue and sex hormones.Key words: Multiple Sclerosis, Fatigue, Sex steroids, Estradiol