İbni Kemal Nesayih (İnceleme-Metin)

Abstract

Arapça'da `seciye, tabiat, huy` gibi manalara gelen hulk veya huluk kelimesinin çoğulu olarak Türkçede kullanılan ahlâk, insanla beraber var olan, kişiler, toplumlar ve devletler arası münasebetlerde fonksiyonel görev üstlenen bir kavramdır. Günümüz terminolojisinin onu sadece görgü kuralları gibi dar bir sahaya hapsetmek istemesine karşılık klasik terminoloji ona çok yaygın bir kullanım alanı vermiştir. Bu terminolojiyi göz önünde bulundurursak ahlâkla ilgili hususlar mukaddes kitaplar ve dinî metinlerle beraber, milletlerin kültür ve davranış biçimini yansıtan folklorik mahiyette her eserde, hatta efsanelerde bile karşımıza çıkar. Ahlâkın dinî veya toplumsal eksenli olarak farklı şekillerde mütalaa edilmesi bir tarafa bırakılırsa onun insan için vazgeçilmezliği tartışılmaz olarak varlığını devam ettirmektedir. Ahlâkî özelliklerin kişilere kazandırılması gayesiyle dinî, edebî çok değişik eserler yazılmış ve milletlerin kültür sahasında yerlerini almışlardır. Nesâyih bu sahada yazılan ilk Türkçe eser olmadığı gibi sonuncusu da değildir. Ele aldığı konular, teferruatla ilgili hususlar ve sistematik özellikler bir tarafa bırakılırsa diğer ahlâkî eserlerle müşterektir. Eser bir bütün olarak incelendiğinde şu hususu söyleyebiliriz ki Nesâyih şark ve garb felsefesinin ahlâkî eserlerinden faydalanmakla birlikte esas olarak İslam ahlâkını almış, diğer görüşler bunlara paralel olduğu zaman insanlığın ortak kültür mirası olarak destekleyici fonksiyonunda kullanılmıştır. Eserdeki iktibasların büyük çoğunluğunu ayet ve hadisler ile sahabe, mutasavvıflar ve İslam bilginlerinin görüşleri teşkil eder. Eser umumun anlayabilmesi için sade ve açık bir dille yazılmış ve cümlelerin kısa olmasına özen gösterilmiştir.

`Moral qualitites` in Turkish is the plural of `hulk` or `huluk` in Arabic wich the meaning of it is `moral, natural, temper`. This work has got a function to set up relations among persons, communities, states. Altough nowadays terminology defines it only as `good manners` but classic terminology defines it in a wider way. Considering this classic terminology pecularities about moral qualities are being seen in holy books, religious texts and also in the books which show the nation's cultures and manners in folkloric way ewen it comes out in the legends. Ewen if we leave in one side its being studied in different ways in religious and community, moral qualities for human beings is ungiveble. For gaining good moral qualities to human being many religious behavers books have been written and they have taken their places in nations cultures. Nesayih is not the first Turkish works nor the last in this field, if we leave one side the subjects which taken in hand, pecularities about details and systematic pecularities it is common with the other moral qualities books. When studying the work completely we can say that beside Nesayih made use of the moral works of East and West, it took especially islamic morality in hand, it generally gave place verses, hadith and the ideas of the disciples of Muhammed, sufis and islamic learners. In order to being understand by everyone, the work has been written in a simple way and the sentences are short.