İstanbul`un bir ilçesinde postpartum depresyon sıklığı ve ilişkili risk faktörlerinin belirlenmesi

Abstract

Giriş ve amaç: Gebelik ve postpartum dönemde psikiyatrik hastalıkların görülme sıklığı artmaktadır. Gebe kadınların %10'u, son bir yılda doğum yapmış kadınların %13'ü başta depresyon ve anksiyete olmak üzere psikiyatrik hastalıklar yaşamaktadır. Postpartum depresyon (PPD) DSM-IV (Diagnostic and Statistical Mannual of Mental Disorders-4th edition) tanı kriterlerine göre; doğumu takip eden 4 hafta içerisinde ortaya çıkan majör depresyon atağıdır. Literatürde bu sürenin bir yıla kadar uzayabildiği gösterilmiştir. Dünyada PPD sıklığı %3.5-40, ülkemizde ise postpartum 6 aylık dönemde PPD sıklığı %5-40 arasındadır. Postpartum psikiyatrik morbidite doğumun en sık komplikasyonlarındandır. Ayrıca perinatal bozukluklar arasında DALYs (Disease adjusted life years)'nin önde gelen 3. nedenidir ve sıklıkla intihar sebebi ile anne ölümlerinin başta gelen nedenlerindendir. Evlilik ilişkisi ve çocuk üzerindeki olumsuz etkileri sebebiyle de önemli bir halk sağlığı problemidir. Çalışmamızın genel amacı PPD'nin araştırma evrenindeki sıklığının belirlenmesi ve risk faktörlerinin değerlendirilmesidir. Çalışmanın özel amaçları ise, PPD'nin sosyoekonomik seviye, obstetrik özellikler, yenidoğan özellikleri, sosyal destek ve eş desteği ile ilişkisinin araştırılmasıdır.Gereç ve yöntem: Tanımlayıcı ve analitik bileşenleri olan kesitsel tipteki çalışmamızın evreni veri toplama döneminde İstanbul'un Maltepe ilçesindeki ASM'lere kayıtlı, 0-6 ay bebeği olan annelerdir. SES'e göre tabakalı örnekleme yöntemi ile bu evrenden seçilmiş 5 ASM'ye kayıtlı 0-6 bebeği olan 303 anne araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada, PPD varlığı 'Edinburgh Postpartum Depresyon Skalası' (EPDS), sosyal destek 'Doğum Sonrası Destek Ölçeği' (DSDÖ), eş desteği 'Erken Lohusalık Sürecinde Kadınların Algıladıkları Eş Desteği Ölçeği' (ELSKAEDÖ) ve diğer bağımsız değişkenler anket formu ile belirlenmiştir. Verilerin analizinde tek değişkenli analizlerde Pearson Ki-kare testi, Fisher's Exact testi, Mann-Whitney U testi, Bağımsız gruplarda T testi ve çok değişkenli analizlerde lojistik regresyon modeli kullanılmıştır. Araştırma için Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulunun ve İstanbul İl Sağlık Müdürlüğünün onayı alınmıştır.Bulgular: Katılımcıların yaş ortanca değeri 31 (27-35)'dir ve PPD sıklığı %9,9 olarak bulunmuştur. Katılımcıların %47,2'si yüksekokul veya üzerinde eğitim durumuna sahiptir, %7,6'sı aktif olarak çalışmaktadır. Kişi başına düşen gelirin ortanca dağılımı 1000 (600-1667) TL'dir. Sosyodemografik özellikler arasında; düşük eğitim durumu, kişi başına düşen gelir (KBDG)'in az olması, kronik hastalık varlığı ve sigara kullanımının PPD olma durumunu artırdığı saptanmıştır (p<0,05). Üreme sağlığı ile ilgili değişkenler arasında; İlk gebelik yaşının düşük olması, plansız gebelik, gebelikte sağlık problemi yaşama, gebelikte sigara kullanma, gebelikte stresli olay yaşama, 3 ay ≤ bebek sahibi olma, bebekte düşük doğum ağırlığının olması PPD görülme sıklığını anlamlı seviyede arttırmaktadır (p<0,05). Ayrıca sadece anne sütü (SAS) ile bebeğini besleyenlerde beslemeyenlere göre PPD oranı daha düşük bulunmuştur (p<0,05). Psikososyokültürel özellikler arasında; psikiyatrik hastalık öyküsünün bulunması, son 6 ayda yakın kaybı, eşle, eşin ailesiyle veya kendi ailesiyle iletişimin iyi olmaması, evlilikten memnuniyetin iyi olmaması, DSDÖ karşılanmamış sosyal destek (ihtiyacın önemi-alınan destek) puanının yüksek olması ve eş desteği puanının düşük olması PPD riskini artıran faktörler olmuştur (p<0,05). Binary lojistik regresyon analizi sonrasında; KBDG'in artması (OR (%95 GA): 0,99 (0,99-1,00)) PPD için koruyucu bir faktör olarak karşımıza çıkarken, aktif olarak çalışma (OR (%95 GA):5,90 (1,33-26,14)), gebeliğin plansız olması (OR (%95 GA): 2,85 (1,001-8,15)), ilk kez çocuk sahibi olma (iki çocuk sahibi olmaya göre) (OR (%95 GA): 10,37 (2,46-43,74)), bebekte DDA olması (OR (%95 GA): 6,7 (1,69-27,06)) ve DSDÖ karşılanmamış sosyal destek puanındaki artış (OR (%95 GA): 1,02 (1,01-1,03)) PPD riskini arttıran faktörler olmuştur. Sonuç: Postpartum 0-6 aylık dönemde her 10 anneden biri PPD yaşamaktadır. KBDG azlığı, aktif çalışma, çocuk sayısı, plansız gebelik, bebekte DDA ve sosyal destek azlığı PPD riskini artıran temel sebepler olarak karşımıza çıkmıştır. Bu bağlamda kadınların yaşam refahını arttırmak için eğitim seviyesi ve istihdamlarının artırılması, buna ek olarak yaşam koşullarının kolaylaştırılması adına etkin aile planlaması yöntemleri ile plansız gebeliklerin önlenmesi, var olan durum için de eş desteği dahil olmak üzere sosyal desteklerinin artırılması önerilmektedir. Anahtar kelimeler: Postpartum depresyon, sosyal destek, eş desteği

Background and aim: Psychiatric problems increase ih the period of pregnancy and postpartum one year. Ten percent of pregnant women and 13% of women who have given birth in the last year had psychiatric disorders, mainly depression and anxiety. Postpartum depression (PPD) is defined as major depression episode occurring within 4 weeks after birth according to DSM-IV diagnostic criteria. However, there are studies in the literature that indicate that this period can last up to 1 year. The PPD frequency in the world is between 3.5-40%. In our country, PPD frequency is between 5-40% in the studies performed in the postpartum 6 month period. Postpartum psychiatric morbidity is a major public health problem due to being one of the most frequent complications of birth, the leading third cause of DALYs among perinatal disorders, frequent cause of suicides and maternal death, negative effects on marital relationship and children. The general aim of this study is to determine the frequency of PPD in the research population and to assess the risk factors. Specific objectives of the study are to investigate the relationship between PPD and socioeconomic level, obstetric characteristics, neonatal characteristics, social support and spousal support. Material and method: This study is a cross-sectional study consisted of descriptive and analytical components. Our study population is consisted of the mothers having 0-6 months old baby and being registered to the family health centers in Maltepe, on the date of May- July 2018. Stratified sampling method was used and our sample is composed of 303 mothers of 0-6 month old babies from 5 family health centers. Edinburgh Postpartum Depression Scale (EPDS) for detecting PPD presence, Postpartum Support Scale (PSQ) to measure social support, The Scale of Perceived Spousal Support Among Women in Early Postpartum Period to measure spousal support and a questionnaire to determine the other independent variables were used. Pearson Chi-square test, Fisher's Exact test, Mann-Whitney U test, Student T test for univariate analyzes and binary logistic regression model were used in the analysis of the data. The research have been approved by Marmara University Medical Faculty Clinical Research Ethics Committee and Istanbul Provincial Health Directorate.Results: The median age of participants (25th-75th percentile) was 31 (27-35) and the PPD frequency was 9.9%. Percentage of garduating from a collage or higher education level was 47.2%, and 7.6% of participants actively work. Median (25th-75th percentile) value of the per capita income was 1000 (600-1667) TL. As sociodemographic characteristics; low educational status, low per capita income, presence of chronic illness and smoking, as reproductive health characteristics; low first gestational age, unplanned pregnancy, health problem in last pregnancy, smoking in last pregnancy, experiencing stressful events in pregnancy, having 3 months ≤ old baby, low birth weight in baby, baby feeding not only breast milk, as psychososyocultural characteristics ; psychiatric illness history, close loss in the last 6 months, not good communication with spouse, spouse's family and own family, not good satisfaction from marriage, high score of unfulfilled social support (importance of need-received support) were the factors rising the risk of PPD (p<0.05). According to the results of binary logistic regression analysis; while increase in the per capita income (OR (95% CI): 0.99 (0.99-1.00)) was a protective factor, actively working (OR (%95 CI):5,90 (1,33-26,14)), unplanned pregnancy (OR (%95 CI): 2,85 (1,001-8,15)), having one child (compared to having two children) (OR (%95 CI): 10,37 (2,46-43,74)), low birth weight in baby (OR (%95 CI): 6,7 (1,69-27,06)) and high score of unfulfilled social support (OR (95% CI): 1,02 (1,01-1,03)) were found as risk factors for PPD (p<0,05). Conclusion: Postpartum PPD is present in one out of every 10 mothers having a 0-6 months old baby. Poor economical status , active working, unplanned pregnancy and lack of social support were the main reasons for the increase in PPD risk. In this context, it is proposed to increase the level of education and employment of women in order to increase the life prosperity of the women. Additionally prevention of unplanned pregnancies using effective family planning methods to facilitate the living conditions, and increasing social support including spousal support is essantial.Key words: Postpartum depression, social support, spouse support