Kurak ve çorak alanların rehabilitasyonunda kullanılan bazı odunsu türlerin ekofizyolojik özelliklerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'nin kurak, yarı kurak, çorak ve en marjinal alanlarından biri olan İç Anadolu Bölgesi, Konya Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Araştırma Enstitüsü, Karapınar İstasyonu'ndaki ağaçlandırma sahasında yapılmıştır. Bu alanda bulunan bazı odunsu türlerde; Fırat kavağı (Populus euphratica Oliv.), Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia L.), Beyaz çiçekli ılgın (Tamarix parviflora L.), Deniz üzümü (Ephedra major Host), Kuş iğdesi (Elaeagnus angustifolia L.), Arap bademi (Amygdalus arabica L.), Beyaz saksaul (Haloxylon persicum Bunge) ve Tuz çalısının (Atriplex canescens (Pursh) Nutt.) doğal koşullarda 2014 ve 2015 yıllarına ait vejetasyon dönemlerinde, gaz değişim özellikleri araştırılmış, kuraklık stresine karşı dayanıklılık özellikleri tespit edilmiştir. Kullanılan sekiz türden en iyi net fotosentez hızı gösteren türlerin her iki vejetasyon döneminde de H. persicum ve A. canescens olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında en düşük su potansiyelleri de yine bu türlerde ölçülmüştür.Türlere ait anatomik özelliklerden trahe çapı ve trahe sayısı, lümen genişliği, lümen boyu ve traheler arasındaki kenarlı geçitlerde ölçümler yapılmıştır. Bunun sonucunda H. persicum ve A. canescens türlerinde trahe çaplarının küçük ve trahe çeper kalınlıklarının geniş olduğu, trahe sayılarının ise diğer türlere oranla daha fazla sayıda bulunduğu tespit edilmiştir. Bu türlerden fidanları temin edilebilen dört tür (Robinia pseudoacacia, Elaeagnus angustifolia, Amygdalus arabica ve Atriplex canescens), 2015 yılı vejetasyon döneminde, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi serasında yetiştirilmiştir. Bazı bireylerde su stresi uygulanmış, kontrol bitkileri ile ekofizyolojik özellikleri araştırılmıştır. Sera koşullarında en yüksek fotosentez hızı ve en düşük su potansiyeli elde edilen tür Atriplex canescens olmuştur. Böylelikle, Türkiye'deki kurak ve çorak alanların rehabilitasyonunda kullanılan bu türlerin, stres koşullarına adaptasyonu değerlendirilmiş, gelecekte yapılacak yeşillendirme, restorasyon, rehabilitasyon ve plantasyonlarda kullanım koşulları önerilmiştir.

In this study, ecophysiological properties and responses to drought stress of selected woody species; Fırat poplar (Populus euphratica Oliv.), Black locust (Robinia pseudoacacia L.), Tamarix (Tamarix parviflora L.), Joint-pine (Ephedra major Host), Oleaster (Elaeagnus angustifolia L.), Arabic almond (Amygdalus arabica L.), White saxaul (Haloxylon persicum) and Saltbush (Atriplex canescens) were investigated under natural conditions in Central Anatolia, Konya Soil, Water and Desertification Research Institue at vegetation periods of 2014 and 2015. Among this eight species, Haloxylon and Atriplex had higher assimilation rates. Moreover, these two species had lower water potential values. In this species vessel diameters, vessel numbers, lumen width, lumen height and bordered pits were measured. H. persicum and A. canescens had smaller vessels with ticker vessel walls, but had higher amount of vessels when compared to other species of this study.Also, gas exchange comparisons were made on selected by their availability four species (Robinia pseudoacacia, Elaeagnus angustifolia, Amygdalus arabica ve Atriplex canescens), which were grown under well watered and water stressed conditions in greenhouse at Kahramanmaraş Sütçü İmam University. In greenhouse trial, A. canescens had the highest assimilation rate, when compared to its counterparts. Thus, ecophysiological properties and adaptation capabilities of these species, which are also used for rehabilitation of arid and barren areas of Turkey were investigated and their conditions of us for further greening, restoration, rehabilitation and plantations recomended.