Bağımsız denetim kalitesi üzerinde etkili olan faktörler: Türkiye örneği

Abstract

Bağımsız denetim son dönemde sadece Türkiye'de değil bütün dünyada önemi artan ve gelişme eğiliminde olan bir kavram olarak bilinmektedir. Muhasebe bilgilerinin doğruluğunun, tarafsızlığının ve bunların sonucu olarak da kalitesinin tespit edilmesi ancak bağımsız denetim faaliyetinin varlığı ile gerçekleştirilebilmektedir. Gerçekleştirilen bir bağımsız denetim faaliyetinin kalitesi ise bu faaliyetin yasal düzenleme ve standartların oluşturduğu gereklilikleri yerine getirme derecesi ile belirlenmektedir. Bağımsız denetim kalitesi son yıllarda hem meslek mensupları hem de akademik çevreler tarafından giderek daha fazla ilgi görmeye ve incelenmeye başlamıştır.Bu çalışmanın amacı, kaliteli bir bağımsız denetimin gerçekleştirilmesinde etkili olan faktörlerin ayrıntılı olarak araştırılması ve bu faktörlerin bağımsız denetim kalitesi üzerindeki etkisinin belirlenmesidir. Bu kapsamda ilk olarak, bağımsız denetim kavramı, kapsamı, Türkiye'deki gelişim süreci ve bağımsız denetim kalitesi ile ilgili bilgiler verilerek bağımsız denetim kalitesi ve bunda etkili olan faktörlere ilişkin ulusal ve uluslararası literatür incelenmiştir. Ayrıntılı olarak yapılan bu literatür incelemesi sonucunda bağımsız denetim kalitesi üzerinde etkili olan faktörler modeli oluşturulmuştur. Daha sonra bu araştırma modeli yapısal eşitlik modellemesi yöntemlerinden birisi olan PLS-SEM yöntemi ve istatistiki analiz yazılımı olarak da SmartPLS kullanılarak ampirik olarak test edilmiştir. Araştırma modeli değişkenlerinin daha iyi anlaşılabilmesi için SPSS 17.0 istatistiki analiz yazılımı kullanılarak frekans analizi, yüzde analizi ve fark testleri yapılmıştır.Araştırma modeli kapsamında denetlenen işletme, bağımsız denetim firması, bağımsız denetçi, bilişim teknolojisi kullanımı ile yasal düzenlemeler ve kurumlar gibi faktörlerin bağımsız denetim kalitesi üzerindeki etkisi test edilmiştir. Sonuçlara göre, denetlenen işletme, bağımsız denetçi ve yasal düzenlemeler ve kurumların bağımsız denetim kalitesi üzerinde olumlu etkisi tespit edilirken, bağımsız denetim firması ve bilişim teknolojisi kullanımının bağımsız denetim kalitesi üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, bağımsız denetim firması, bağımsız denetçi, yasal düzenlemeler ve kurumlar ve bağımsız denetim kalitesinin birtakım demografik değişkenler açısından fark gösterdiği de tespit edilmiştir. Son olarak, araştırma sonucunda ulaşılan bulgular ışığında bağımsız denetim süreci ve kalitesine ilişkin değerlendirme ve önerilerde bulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Bağımsız Denetim, Bağımsız Denetim Kalitesi, Denetlenen İşletme, Bağımsız Denetim Firması, Bağımsız Denetçi, Bilişim Teknolojisi Kullanımı

Independent audit is known as a concept having an increasing importance and developing trend not only in Turkey but also in the entire world. The accuracy, impartiality, and consequently the quality of accounting information can be effectuated by the existence of the independent audit activity. The quality of an executed independent audit activity, on the other hand, is the degree to which this activity fulfils requirements formed by the legal regulations and standards. In recent years, independent audit quality has gradually attracted attention of both members of this profession and academic environments. The objective of the current study is to extensively investigate the factors having an impact to execute a quality independent audit, and to identify the impact of these factors on independent audit quality. In this context, at the outset, information with respect to the independent audit concept, its scope, its development trend in Turkey as well as the details regarding the concept of independent audit quality have been provided. Also, national and international literature related to the independent audit quality and the factors impacting it have been reviewed. As a result of this comprehensive literature review, the model of the factors impacting the independent audit quality has been created. Subsequently, this research model has been empirically tested by PLS-SEM method, which is one of the methods of structural equation modeling, via SmartPLS statistical analysis software. In order to better understand the variables in the research model, frequency analysis, percent analysis, and tests of differences have been conducted by using SPSS 17.0 as the statistical analysis software.In the context of the research model, the impact of auditee, independent audit firm, independent auditor, IT (information technology) use, and legal regulations and institutions on independent audit quality has been tested. The findings reveal auditee, independent auditor, and legal regulations and institutions have a positive impact on independent audit quality, while independent audit firm and IT use does not have a significant impact on independent audit quality. The findings also show that independent audit firm, independent auditor, legal regulations and institutions, and independent audit quality show differences in terms of several demographic variables. Finally, in the light of the findings of this research, evaluations and suggestions have been made related to the independent audit process and quality.Keywords: Independent Audit, Independent Audit Quality, Auditee, Independent Audit Firm, Independent Auditor, Information Technology Use