I numaralı Maraş Ahkâm Defterinde, Adıyaman (Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta, Gerger, Samsad)`a gönderilen hükümlerin transkripsiyon ve değerlendirilmesi

Abstract

Osmanlı Devleti'nde hükümdarın, adaletle yönetme idesinin merkezinde olması ve aynı zamanda siyasi egemenliği bütünüyle elinde tutması, hukuki pratiklerde belirleyici ve yönlendirici unsur olmuştur. Hükümdarı, bu paradigma temelinde mutlak siyasi otorite olarak gören teamül, herhangi bir ayrım gözetmeksizin toplumun her kesiminden şikâyetlerin devletin en yüksek idari ve adli karar organı olan Divan-ı Hümayun'a ulaşmasına imkân tanımıştır.Divan-ı Hümayun'a intikal eden meselelerin, burada görüşülüp karara bağlandıktan sonra, alınan kararların birer suretlerinin kayıt altına alınması anlayışına bağlı olarak süreç içerisinde Mühimme defterleri, Şikâyet defterleri, Name-i Hümayun defterleri, Ahkâm defterleri vs. defter serileri tutulmaya başlanmıştır. Bu defterlerden eyaletlere göre tanzim edilen Ahkâm defterleri, on yedi bölge esas alınarak tertip edilmişlerdir. Mora Ahkâm defteri (1716) haricinde defterlerin başlangıç tarihi 1742 yılı olup, defterlerin bir kısmı II. Meşrutiyet dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Belirtilen defterler arasında Maraş Ahkâm defterleri olarak 1155/1294-1742/1877 yılları arasını kapsayan toplam 6 defter bulunurken, söz konusu defterlerden I numaralı Maraş Ahkâm defteri, 1155/1164-1742/1751 tarihleri arasında Maraş eyaletine bağlı Malatya, Ayıntab (Antep), Kasr-ı Zülkadriye (Kadirli)'nin yanı sıra çalışma konumuzu teşkil eden Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta, Gerger, Samsad gibi idari birimlere gönderilen hükümleri ihtiva etmektedir. Çalışmada tespit edilen toplam hüküm sayısı 203 olup, en çok hükmün gönderildiği idari birim 147 hükümle Hısn-ı Mansur'dur. İlgili hükümlerin şikâyet konuları ise asayiş problemleri şeklinde izah edebileceğimiz eşkıyalık ve gasp gibi meseleler, mali ve tarım politikalarına(tımar, mukataa, iltizam, malikâne) dair meseleler, vakıf müessesine ilişkin meseleler, miras meseleleri ve son olarak muhtelif meseleler şeklinde tasnif edilmiştir. Söz konusu hüküm muhtevalarının ilgili bölgenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısına dair önemli veriler sunmasının yanı sıra devletin idari ve adli yapısına ışık tutması, deftere pek çok araştırma sahası için önemli bir kaynak hüviyeti kazandırmaktadır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Divan-ı Hümayun, Hukuk, Ahkâm Defterleri, Maraş

The ruler of the Ottoman Empire was the central idea of justice and at the same time managing to keep entirely in the hands of political sovereignty has been a decisive and guiding element in legal practice. This paradigm which serves as ruler, absolute political authority, also has allowed to without discrimination, complaint from all walks of society to reach the highest state of administrative and judicial decision-making body.Depending on the approach recording one copy of the decisions negociated and agreed of the matters reached the imperial council, began to be kept Mühimme books, Complaint books, Name-i Humayun books, Ahkâm books etc. series of books in the process. Of these books, Ahkâm books regulated according to states were arranged on the basis of the seven regions. Except for Mora Ahkâm books (1716), the starting date of the books is 1742, and a portion of the books continued to exist until the II. Constitutional period. Of these books, while Maras Ahkâm books include 6 books that covering dates between 1155/1294-1742/1877, Marash Ahkâm I contains provisions sent from central to Marash, Malatya, Ayintab, Kasr-ı Zülkadri as well as unıts interested with our study such as Hısn-ı Mansur, Behisni, Kâhta, Gerger, Samsad between 1155/1164-1742/1751 dates. The total number of provisions identified in the study is 203, and with the 147 provisions the most provision sent to unit is Hısn-ı Mansur. The contents of provisions were categorize to issiues like public security problems (banditry and extortion), agriculture and financial policies (tımar, iltizam, malikane, tax), institution of foundation, heritage and vairous ıssues. The contents of provision said, because of giving important informations about socio-economic and cultural structure as well as shed light administrative and judicial structures of state make this book importarnt as a source.Keywords: Ottoman Empire, Law, the Imperial Counsil, Ahkâm Books, Marash