Maraş ve çevresinde aşiretler (1774-1865)

Abstract

Maraş ve çevresinde bulunan aşiretler Amik, Çukurova, Pazarcık gibi ovalarda kışlamakta Göksun, Elbistan, Zamantı ve Uzunyayla gibi yerlerde yaylaya çıkmaktaydı. Bu geniş yayılma sahası içerisinde yer alan aşiretlerin çoğu 18. yüzyılın ikinci yarısında hâlâ konargöçer halde yaşamaktaydı. Tımar ve zeamet reayası olan cemaatlerin büyük bir kısmı ise önceki yüzyıllarda yerleşik hayata geçmiş bulunuyordu.Aşiretlerin yaşam tarzlarından dolayı belirli bir otoriteye alışık olmamaları, yaylak ve kışlak hayatı yaşamaları birçok sorunu beraberinde getirmiştir. Osmanlı Devleti'ni içeride en çok uğraştıran konulardan biri aşiretlerin eşkıyalıkları olmuştur. Devletin aşiretlerin eşkıyalıklarını önlemeye yönelik aldığı tedbirler beklenen faydayı sağlayamayınca bu defa aşiret eşkıyalarının cezalandırılması yoluna gidilmiştir. Ancak kalıcı çözümün ancak aşiretlerin iskânı ile mümkün olacağı daha önceki yüzyıllarda da tecrübe edildiğinden Tanzimat Dönemi'nde aşiretlerin iskânına tekrar teşebbüs edilmiştir. Bu dönemde iskân işi daha sistematik ve planlı olarak ele alınmıştır. Maraş ve çevresinde bulunan aşiretler bölge hanedanları ile yakın ilişkilere sahiplerdi. Birbirleriyle akraba olmaları ve karşılıklı çıkarlara sahip bulunmaları bu ilişkilerin kurulmasında önemli rol oynamıştır. Osmanlı Devleti'nin bölgede uzun bir düzen ve otoriteyi sağlayamamasında hanedan ve aşiretlerin birbirlerini destekleyen tutumlarının etkisi olmuştur.Konargöçer aşiretler mali ve hukuki statülerine göre tımar, zeamet, has ve vakıf reayası olarak sınıflara ayrılmışlardı. Konargöçer aşiretlerin en önemli ekonomik uğraşı hayvancılıktı. Bu ekonomik uğraşları sosyal hayatlarının da şekillenmesine sebep olmuştur. Maraş ve çevresinde bulunan aşiretler Osmanlı Devleti'nin hayvan ihtiyacını karşıladığı önemli kaynaklar arasında bulunmaktaydı. Ayrıca Maraş eyaleti İstanbul'a av kuşları gönderen önemli bir merkezlerden biri olup bu vasfını 18. yüzyılın ikinci yarısına kadar korumuştur. Tımar sistemi dâhilinde bulunan çok sayıda aşiret ve cemaat ise ziraatla uğraşmış ve vergilerini ödemiştir.Anahtar Kelimeler: Maraş-çevresi, konargöçer, aşiret, cemaat, yaylak, kışlak,eşkıyalık, iskân

The tribes inhabited and surrounding areas of Maraş, were spending winter in winter quarters (kışlaks) as Amik, Çukurova and Pazarcık, and they were spending summer in summer pasturages (yaylaks) as Göksun, Elbistan, Zamantı and Uzunyayla. Most of these tribes which took part in these extensive ranges, were still leading nomadic lifestyles in the second half of the 18th century. A large part of communities which had timar and zeamet peasants adopted a sedentary life previous centuries ago. The lifestyles of these tribes that they weren't accustomed to the authority and they were leading nomadic lifestyles caused many problems. One of the most annoying matter was the banditry of the tribes for the Ottoman Empire. When the taken measures didn't gain favour, the Empire resorted to punish the tribe bandits. As it was experienced previous centuries ago that the only durable solution could be possible by the settlement of the tribes in Tanzimat Era the settlement of the tribes was again attempted. İn that era, the matter of affair settlement was dealt with in a planned way and systematically. The tribes in Maraş and its surroundings were having close relations with the local dynasties. They were relatives and they were mutual expediences. The Ottoman Empire failed to provide long order and authority on that area because of the attitude of the tribes' and dynasties' support each other. According to the nomadic tribes' financial and legal statute, ther were classified as timar, zeamet, hass and waqfs reaya. Livestock was the most important economic activity of the nomadic tribes. This economic activity also formed their social lives. These tribes were among the most important resources from which the Ottoman Empire met the requirements of livestock. İn addition to this Maraş province was known as one of the most important centres which sent the wildfouls to İstanbul and it protected this reputations untill the second half the 18th century. The large number of the tribes and communities (cemaat) which were in timar system did farming and paid their taxes.Keywords: Maraş-its surroundings, tribes, nomads, communities (cemaat),summer pasturages, winter quarters, banditry, settlement