R. B. Süleymenov ve V. A. Moiseyev`in `İz İstorii Kazahstana XVIII Veka ( O Vneyşney i Vnutrenney Politike Ablaya)` adlı eserinin Türkçeye tercümesi ve değerlendirilmesi

Abstract

Kazak tarihi açısından kritik bir dönem olan XVIII. yüzyılda Türkistan (Orta Asya)'da yaşanan siyasi, ekonomik ve sosyal olaylar, Kazak-Rus ve Kazak-Çin ilişkilerinde de yeni bir sürecin başlangıcını oluşturmuştur. Siyasi zekâsıyla dönemin zorlu şartları altında bölgede nüfuz sahibi olan Kazak feodal güçlerini tek devlet çatısı altında toplama iradesini gösteren Kazak Hanı Abılay, Jungar (Kalmık), Çin ve Rusya gibi istilacı güçlerin Cüzler üzerindeki emellerine karşı gösterdiği kahramanlık ve izlediği denge diplomasisi sayesinde XVIII. yüzyılın en etkili hanlardan biri olmuştur.R. B. Süleymanov ve V. A. Moiseyev tarafından kaleme alınan `İz İstorii Kazahstana XVIII Veka (O Vneyşney İ Vnutrenney Politike Ablaya) = `XVIII. Yüzyıl Kazak Tarihinde (Abılay'ın İç ve Dış Politikası)` isimli eser, Abılay'ın çocukluğundan başlayarak ölümüne kadar siyasi faaliyetleri hakkında bilgi vermektedir. Rusya Dış Siyaset Arşivi, Merkezi Devlet Arşivi, Omsk Vilayet Devlet Arşivi gibi belgeler temel alınarak hazırlanmıştır. Müellifler, eseri, kaleme alırken sadece kroniklere bağlı bir anlatım ile yetinmeyerek kendi görüş ve yorumlarını da belirterek konuya farklılık ve derinlik kazandırmışlardır.Türkiye'de Kazak tarihinin en önemli simalarından birisi olan Abılay Han hakkında yapılmış çalışma oldukça azdır. Çalışmalar, genelde Kazak tarihi içerisinde Abılay'dan yüzeysel olarak söz eden ve onun siyasi hayatını ayrıntılı olarak yer vermeyen araştırmalardan ibarettir. Bu nedenle, Abılay'ın faaliyetlerini ayrıntılı bir şekilde inceleyen ve derin analizler yapan bu eserin, Türkçeye tercüme edilmesi, Türkiye'de Kazak Tarihi araştırmacıları için başvuru kaynağı niteliğinde olacağını düşünmekteyiz.

In 18th century, a critical period in terms of Kazakh history, political, economic and social events in Turkistan (Central Asia) initiated a new process in Kazakh-Russian and Kazakh-Chinese relations. Kazakh Khan Abilay had succeeded in summoning Kazakh feudal forces who were influential in the region, under the single state roof, despite of the difficult conditions of the period. Kazak Han Abılay became one of the most influential khan of the 18th century thanks to the heroism and balance diplomacy that showed against the demands on Juzs of the invading forces such as Russia, Jungar (Kalmık), China.R. B. Süleymanov and V. A. Moiseyev's work, named `İz İstorii Kazahstana XVIII Veka (O Vneyşney İ Vnutrenney Politike Ablaya) = `18th Century Kazakh History (Abilay's Internal and Foreign Policy)` gives information on Abılay's political activities from his childhood to his death. The book is based on documents such as the Russian Foreign Policy Archive, the Central State Archives, and the Omsk Vilayet State Archives. The authors have not only satisfied with a narrative attributed to chronicles, but also expressed their own opinions and interpretations, thereby bringing differences and depth to the subject.Studies on Abilay Khan, one of the most important figures of Kazakh history, are very few in Turkey. The Studies are mainly researches that speaks superficially of the Abılay Khan within Kazakh history and does not give a detailed account of his political life. For this reason, we think that this work, which analyzes Abilay's activities in detail and makes deep analyzes, will be a reference source for Kazakh History researchers in Turkey if it is translated into Turkic.Keywords: Abılay, Kazakh Juzs, Kazakhistan, Turkistan (Central Asia), Russia, China, Jungaria.