Kırım Hanlığı`nda kölelik (1648-1699)

Abstract

Kölelik eski çağlardan itibaren tüm toplumlarda görülen, sosyal ve ekonomik düzenin önemli bir parçası olmuştur. 17. yüzyılda da tüm dünyada olduğu gibi Osmanlı Devleti ve ona bağlı özerk bir hanlık olan Kırım Hanlığı'nda bu toplumsal düzen devam etmiştir. Kırım Hanlığı bu konuda, kuzey ülkelerinden elde edilen kölelerin kaynağı konumunda olması münasebetiyle ayrı bir önem arz etmiştir. Köleler dış ticaretin önemli bir metası olduğu gibi iç ticarette de yoğun bir talep görmüş ve hemen herkes evinde ya da iş yerinde en az bir köle istihdam etmiştir. Kişilerin köle sahipliği durumu arttıkça toplumsal statü farkı da ortaya çıkmaktadır.Tabi ki kölelere sadece bir ticari meta olarak bakmamak gerekir. Gerek İslam hukukunun köleliğe bakış açısından getirdiği ve artık 17. yüzyılda yerleşmiş olan yenilikler ve gerekse köle sahiplerinin ailenin bir ferdi olarak gördükleri köleleriyle ilgili münasebetleri kölelerin bir insan olarak değerini de ön plana çıkarmaktadır. Kırım şeriyye sicillerinde, özellikle hanlığın başkenti Bahçesaray merkezli incelenilen örnekler de bu gerçeği ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Kırım, hanlık, kölelik, sicil, Bahçesaray.

Slavery has been a significant part of social and economic order existed in all societies since ancient times. This social order continued in the Ottoman State and the Crimean Khanate, an autonomous dynasty dependent on it, as it was all over the world in the 17th century. The Crimean Khanate had a great importance in this regard, in the sense that it is a source of slaves gathered from northern countries. As slaves were an important commodity of foreign trade, they created an intense demand in domestic trade and almost everybody employed at least one slave at home or at work. As the number of the slave owners increases, the social status difference also emerges.It is not necessary to look at slaves as a commercial commodity. The relations between the slave owners and the slaves whom they considered as a part of the family, brought about by the approach of the Islamic law to the slavery and reforms settled in the 17th century, are also highlighted the value of slaves as a human being. The cases examined in the Crimean religious court records, especially in Bahçesaray, the capital of the khanate, revealed this fact. Keywords: Crimean, khanete, slavery, record, Bahçesaray.