Dulkadir Beyliği`nin komşu beylik ve devletlerle münasebetleri (1337-1522)

Abstract

Anadolu coğrafyası tarihin her safhasında siyasi ve sosyal açıdan oldukça hareketli bir coğrafya olmuştur. Orta Çağ'da özellikle XIII. yüzyılın başından XVI. yüzyılın ilk çeyreğine kadar istikrarsız bir dönem geçiren Anadolu; siyasi, askeri, sosyal, kültürel, dini, mimari, ekonomik açıdan çok aktif bir dönem yaşadı. Moğollar 1220 yılından itibaren İslam ülkeleri üzerine baskı yapmaya başlayınca Türkistan, Maveraünnehir, Harezm ve Horasan'dan Anadolu'ya ciddi büyüklükte bir Türkmen göçü yaşandı. Orta Asya'dan gelen Türkmenler; Azerbaycan, İran ve Anadolu'nun muhtelif bölgelerine dağıldı. 1243 yılında Kösedağ'da Moğollar Selçukluları mağlup edince, Türkmenler Doğu Anadolu'yu da terk ederek İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu'ya göç etti. 1308 yılında Türkiye Selçuklu Devleti'nin yıkılması ve 1335 yılında İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han vefat etmesi üzerine Anadolu'daki Türkmen beyleri rahat hareket etme fırsatı buldu. Anadolu'nun güneyinde Halep'in kuzeyi ile Sivas'ın güneyi arasına yerleşen Bozokların; Bayat, Beydili ve Avşar boylarına mensup olan Türkmenler Zeyneddin Karaca Bey isimli bir Türkmen beyinin etrafında toplandı. Diğer Anadolu Türkmen Beyleri gibi Zeyneddin Karaca da Ebu Said Bahadır Han'ın ölümünden sonra rahat hareket etme fırsatı buldu ve 1337 yılında Memlûklere tâbi Dulkadir Beyliği'ni kurdu. Dulkadir Beyliği stratejik konumu itibariyle Anadolu ile Suriye'yi birbirine bağlayan kavşak bir noktadır. Bu sebeple Memlûkler, Dulkadir Beyliği'ni Anadolu ile Memlûk toprakları arasında tampon olarak kullanmak istedi. Dulkadir Beyliği'nin kuruluşundan yıkılışına her dönem ilişki kurduğu tek devlet Memlûkler oldu. Dulkadir Beyliği XIV. yüzyılda özellikle Ramazanoğulları Beyliği, Eratna Beyliği ve Kadı Burhaneddin Ahmet Devleti ile siyasi ilişkilerde bulundu. XV. yüzyılda Dulkadir Beyliği'nin siyasi ilişkileri Osmanlı Devleti, Akkoyunlu Devleti ve Karamanoğulları Beyliği üzerinde yoğunlaştı. Bu yüzyılda Osmanlı Devleti, Akkoyunluları ağır bir mağlubiyete uğratınca Dulkadir toprakları Osmanlılar ile Memlûkler arasında üstünlük kurma sahası haline geldi. XVI. yüzyılda ise bu mücadeleye Safevî Devleti de katıldı. Osmanlılar 1514 Çaldıran savaşıyla Safevîleri mağlup ettikten sonra Dulkadir Beyliği'nin üzerine yürüdü. 1515 Turnadağ savaşıyla Dulkadir Beyliği'nin lideri Alaüddevle öldürüldü. Osmanlılar Alaüddevle'nin yerine Şehsuvaroğlu Ali Bey'i getirerek Dulkadir Beyliği'ni Osmanlılara bağladı. 1522 yılında Şehsuvaroğlu Ali Bey'in öldürülmesiyle Dulkadir Beyliği son buldu. Anahtar Kelimeler: Dulkadir Beyliği, Anadolu, Türkmen, Memlûkler

Anatolian geography has become a very active geography in political and social terms at every stage of history. In medieval times, especially from the beginning of the 13th century until the first quarter of the 16th century, Anatolia had experienced a very unstable period in terms of political, military, social, cultural, religious, architectural, economical. As the Mongols began to pressurize the Islamic countries since 1220, Turkoman migrations happened from Turkestan, Maveraünnehir, Harezm and Horasan to Anatolia. The Turkmens from Central Asia spread to various regions of Azerbaijan, Iran and Anatolia. In 1243, when the Mongols defeated the Seljuks in Kösedag War, Turkmens left Eastern Anatolia and migrated to Central Anatolia and Southeast Anatolia. By the collapse of the Anatolian Seljuk State in 1308 and the death of the Ilkhanid ruler Ebu Said Bahadır Khan in 1335, Turcomans had the opportunity to move freely in Anatolia. Turcomans, who was located between the northern part of Aleppo and the south part of Sivas in the south of Anatolia and belonging to Bayat, Beydili and Avşar districts of Bozoks, gathered around a Turkmen who named Zeyneddin Karaca Bey. Zeyneddin Karaca, like the other Anatolian Turkmen Beys, had the opportunity to move easily after the death of Ebu Said Bahadır Khan and founded the Dulkadir Principality depending on the Mamluks in 1337. Dulkadir Principality was at the junction of Anatolia and Syria due to its strategic position. For this reason, the Mamluks wanted to use the Dulkadir Principality as a buffer between Anatolia and Mamluk territory. The only state that was in the relationship from the foundation of Dulkadirli Principalty until its collapse was the Mamluks. Dulkadir Principality was in political relations with the Ramazanoğulları Principality, Eretna Principality and Kadi Burhanettin Ahmed State in the 14th century. In the 15th century, the political relations of the Dulkadir Principality concentrated on the Ottoman State, the Akkoyunlu State and the Karamanoğulları Principality. In this century, when the Ottoman State defeated Akkoyunlu State, the Dulkadir lands became a place of supremacy between the Ottomans and the Mamluks. In the 16th century, the Safavid State also participated in this struggle. After defeating the Safavids in 1514 Çaldıran war, the Ottomans marched on the Dulkadir Principality. In 1515, Alauddevle who the leader of the Dulkadir Principality was killed with the Battle of Turnadag. The Ottoman State brought Şehsuvaroğlu Ali Bey after Alaüddevle and Dulkadir Principalty was annexed to the Ottomans. Dulkadir Principality ended with the death of Şehsuvaroğlu Ali Bey in 1522. Keywords: Dulkadir Principalty, Anatolia, Turcoman, Mamlûks.