Ebû Temmâm Habîb b. Evs et-Tâî`nin hayatı, eserleri ve Arap edebiyatındaki yeri

Abstract

I. Abbasî dönemi siyâsî, sosyal, ekonomik ve kültürel devrim niteliği taşıyan pek çok yeniliğin hayatın her alanını kuşattığı bir zaman dilimi olarak bilinmektedir. Arap edebiyatı alanında ortaya çıkan yenilik ve dönüşüm hareketi, eserlerinin yankıları günümüze kadar devam eden birçok yazar, eleştirmen, şair gibi ilmî şahsiyet yetiştirmiştir. Kimi şahsiyetler alanlarına getirdikleri cesur yenilikler ve ürettikleri eşsiz eserleriyle adlarını Arap edebiyat tarihine altın harflerle yazdırmışlardır. Şüphesiz Ebû Temmâm bu dönemin en büyük şairlerinden biri olup, dönemin kültürel ve edebî dinamiklerini hakkıyla temsil etmeyi başarmış bir karakterdir. Ebû Temmâm sıra dışı şair kişiliği ve şiirleriyle Arap edebiyat tarihinin gördüğü en yoğun eleştiri hareketlerinden birinin yaşanmasına yol açmıştır. Şair gerek antolojist kimliğiyle ortaya koyduğu şiir derleme alanında `hamâse` adlı şiir koleksiyonunun ilk örneği Dîvânu'l-Hamâse, gerekse Arap şiirinin şekil ve içeriğine getirdiği yenilikler nedeniyle I. Abbâsî döneminin en önemli edebî aktörlerinden birisi olarak kabul edilmiştir. Şiir yeteneğini felsefe, mantık ve kelâm gibi aklî ilimlerle birleştirerek anlamı derinlere gizlemesi, belâğî sanatların kullanımında ifrâta kaçması ve lafızları bilinen anlamlarının dışında kullanması gibi özelliklerde tezâhür eden şiir tarzında farklı olma güdüsüyle, kendinden önceki şairlerin başlattığı muhdes şiir akımının en güçlü temsilcisi olarak tarihe geçmiştir.Anahtar Kelimeler: Abbâsî, Ebû Temmâm, Dîvânu'l-Hamâse, el-Vahşiyyât, Muhdes, Tekellüf, Methiye, Bedîʻ.

The first Abbasid period is known as a time when numerous innovations equaling to political, social, economic and cultural revolutions encompassed every area of life. Innovation and transformation movement in Arabic literature raised many scholarly personalities like writers, critics and poets producing works whose echoes continued to the present day. Some of them wrote their names in the history of Arabic literature with bold innovations and great works in their area. It is no doubt that Abu Tammam is one of the greatest poets in this period and accomplished to represent the cultural and literary dynamics of the period deservedly. With his exceptional poetic personality and poetry, Abu Tammam contributed to one of the most intense criticism movements in the history of Arabic literature. He was accepted as one of the most prominent literary actors in the first Abbasid period due to both Diwan al-Hamasah, the first example of the collection of poems called `hamasah` in the field of poetry collection with his anthologist identity, and innovations he introduced to the form and content of the Arabic poetry. With a motive to become different in a poetry style manifesting itself in such characteristics such as hiding the meaning in deep down by combining poetic talent with rational sciences such as philosophy, logic and kalam, going to extremes in the use of rhetorical arts and using words in a way distinct from their usual meanings, he went down in history as the most powerful representative of the new `muhdes` poetry movement initiated by preceding poets.Key Words: Abbasid, Abu Tammam, Diwan al-Hamasah, al-Vahşiyyat, Innovative, Forcing, Eulogy, Badiʻ.