Endülüs şiirinde zühd

Abstract

Endülüs'te zühd şiiri ilk olarak hicrî III. asrın başlarında I. Hakem döneminde belirmeye başlayan eğlence, lüks ve sefahat düşkünlüğüne tepki olarak ortaya çıkmıştır. Mülûku't-tavâif döneminde ise kötüleşen siyâsî ve ekonomik şartların yanı sıra lüks hayat özentisi, eğlence ve içki meclisleri, ahlâkî sapmalar, erkeğe gazel ve zındıklık gibi toplum yapısını bozan alışkanlıklar yayılmıştır. Bütün bunlara reaksiyon olarak zühd şiiri büyük bir gelişme göstermiş, dönemin zâhid şairleri şiirleri aracılığıyla toplumda baş gösteren israf, tutumsuzluk, cinsellik ve hayatın bitmeyen arzularıyla mücadele ederek Endülüs'ün yıkılışına engel olmaya çalışmışlardır. Bu gayretler sonucunda zühd, doğuda Ebu'l-'Atâhiye'de olduğu gibi ahlâkî ve edebî değeri olan güçlü bir ekol haline gelmiştir. Hatta Endülüslüler, zühd şiirinin bolluğu, yeni manalar türetme ve zühdü güçlü ve etkileyici bir şekilde tasvir etme bakımından doğuluları geçmişlerdir. Şüphesiz Endülüs'te zühd şiirinin gelişmesinde ve müstakil bir sanat haline getirilmesinde, dönemin en seçkin zâhidlerinden olan Ebû İshâk el-İlbîrî ve İbnu'l-Assâl'ın büyük katkıları olmuştur.Murâbıtlar ve Muvahhidler dönemine gelindiğinde ise, her iki devlet yöneticilerinin de kendi bölgelerinde dine hizmet eden şairleri teşvik etmeleri sayesinde, zühd şiiri yükselen grafiğini sürdürmüş ve şairlerin işlediği en geniş konulardan biri haline gelmiştir. Bu genişleme, dînî şiirin konularının çeşitlenmesini sağladığı gibi, tasavvuf edebiyatının gelişmesine de katkıda bulunmuştur. Yine önceki dönemlerden farklı olarak bu dönemlerde zühd ve ibadetle ilgili kitaplar ve tercümeler çoğalmış, bazı âlimler; âbidler ve zâhidlerin zühdle ilgili şiirlerini ve kıssalarını derledikleri kitaplar telif etmeye başlamışlardır.Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Şiir, Endülüs Şiiri, Zühd, el-İlbîrî.

Poetry in Andalusia initially appeared as a reaction to the entertainment, luxury and debauchery which starts to emerge during the period of I. Hakem at the beginning of 3rd century (AH). In the period of Muluq al-Tawâef the deteriorating political and economic conditions, as well as the wannabe of luxury life, entertainment and drink assemblies, moral deviations, ghazals for males, habits such as profaneness that disrupts the social structure have spread. As a reaction to all of these, poetry of zuhd showed a terrific improvement and the zuhd poets of the period tried to prevent the destruction of Andalusia through their poems by combating with wastage, inconsistency, sexuality and endless desires of life appeared in society. As a result of these efforts, zuhd became a strong school of moral and literary value as in the east, the poems of Abu-al-'Atahiyah. Insomuch that, The Andalusians passed the eastern with regards to the abundance of poetry of zuhd, the creation of new meaning and the powerful and impressive depiction of the zuhd. Undoubtedly, Abu Ishâk al-Elbeereyy and Ibn'l-'Assâl, the most distinguished poets of the period, made great contributions to the development of the poetry of zuhd and the poetry into an independent art in Andalusia.During the period of al-Moravids and al-Mohads, poetry of zuhd continued its rising graph and became one of the most extensive subjects of poets thanks to the encouragement of poets, who served religion in their regions by both state managers. This expansion not only contributed to the diversification of the subjects of religious poetry, but also contributed to the development of Sufi literature. In contrast to the previous period, books and translations which were related to zuhd and worship increased in this period, some scholars began to compile the books and narratives about zuhd which belong to whorsippers and zaheds.Keywords: Arabic Language, Poetry, Andalusian Poetry, Zuhd, al-Elbeereyy.