Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşirelerin çocukluk obezitesi hakkındaki bilgi ve uygulamaları

Abstract

Bu araştırma, birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşirelerin çocukluk obezitesi hakkındaki bilgi ve uygulamalarının belirlenmesi amacı ile tanımlayıcı tipte gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, İstanbul il merkezinde bulunan Esenler, Şişli ve Beşiktaş ilçelerindeki 46 Aile Sağlığı Merkezi'nde görev yapan 100 hemşire oluşturmuştur. Çalışmada örneklem seçimine gidilmemiş olup çalışmanın uygulandığı dönemde Aile Sağlığı Merkezlerinde görev yapan ve çalışmada yer almayı kabul eden tüm hemşireler araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma için Koç Üniversitesi Etik Kurulu'ndan ve ilgili kurumlardan yazılı izin alınmıştır. Çalışmanın verileri araştırmacı tarafından konu ile ilgili literatüre dayalı olarak oluşturulan ve ekte örneği verilen soru formu ile toplanmıştır. Soru formunda hemşirelerin sosyodemografik özellikleri ile çocukluk obezitesi hakkındaki bilgileri ve uygulamalarını belirlemeyi amaçlayan 20 soru bulunmaktadır. Soru formunun uygulanmasından önce 10 hemşire ile ön uygulama yapılmış ve soruların anlaşılırlığı değerlendirilerek soru formunda gerekli düzeltmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler bilgisayar ortamında analiz edilmiştir. Anketler uygulandıktan sonra veriler IBM SPSS 20.0 programına girilerek analize hazır hale getirilmiştir. Öncelikle açık uçlu soruların kategorize edilmesi sağlanmış ve hata analizi yapılarak yanlış girişler düzeltilmiştir. Demografik özellikler ve çocukluk obezitesi ile ilgili sorulara verilen yanıtların frekans tabloları ve yüzdelik oranları hazırlanmıştır. Daha sonra ise ki-kare analizi ile demografik bazı özellikler ile çocukluk obezitesi ile ilgili sorular çapraz analiz ile karşılaştırılmıştır. Hemşirelerin % 99'u kadın olup % 30 'u 26-30 yaş aralığındadır. % 51'i lisans mezunu olup hemşirelerin meslekte geçirdikleri süre % 38'i için 6-10 yıl, birinci basamakta geçirdikleri süre ise % 63'ü için 0-5 yıldır. Hemşirelerin, çocukluk obezitesinin nedenleri ile ilgili görüşlerine bakıldığında % 96'sının sağlıksız yeme alışkanlıklarının, % 14'ünün akran baskısının obeziteye neden olduğunu ifade ettikleri görülmüştür. Çocukluk obezitesi ile ilgili bir eğitim programına katılma durumu ile çocuklara ve ailelere obezite ile ilgili danışmanlık yapılmasında kendini yeterli hissetme durumu arasında istatistiksel yönden anlamlı fark bulunmuştur (X2=14,967; p=0,000<0.05). Çocuklara ve ailelere obezite ile ilgili danışmanlık yapılmasında kendini yeterli hisseden hemşirelerin 37'si (%52,1) evet, 34'ünün (%47,9) hayır; çocuklara ve ailelere obezite ile ilgili danışmanlık yapılmasında kendini yeterli hissetmeyen hemşirelerin 3'ünün (%10,3) evet, 26'sının (%89,7) hayır yanıtını verdiği görülmektedir. Hemşirelerin çocukluk obezitesinin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerle ilgili bilgi durumları ise %35'i obezitenin belirlenmesinde kullanılan yöntemlerini bildiklerini, %65'i ise bilmediklerini ifade etmişlerdir. Hemşirelerin çocukluk obezitesinin önlenmesinde okulun rolü ile ilgili görüşleri ise %24'ü kantinlerde sağlıksız yiyeceklerin önlenmesi ve %6'sı ise konu ile ilgili kamu spotu hazırlanması görüşünde olduklarını ifade etmişlerdir. Obezitenin olumsuz sonuçlarını önlemeye yönelik girişimler okul öncesi dönemden başlamalıdır. Çocuğun beslenme ve aktivite davranışında en önemli etkiye sahip olan annelerin ve birinci basamakta çalışan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirici girişimlerde bulunulmasının sorunun çözümüne önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

This descriptive research was conducted with the aim of determining the knowledge and practices of nurses working in primary health care services about childhood obesity. The survey universe was formed by 100 nurses working at 46 Family Health Centers in Esenler, Şişli and Beşiktaş districts of Istanbul province. Sampling selection was not performed and all nurses working in Family Health Centers and accepting to take part in the study were included. Written permission was obtained from the Ethics Committee of Koç University and related institutions for the research. The data of the study was collected by the researcher based on the literature related to the subject and a sample of the questionnaire is provided in this article. In the questionnaire there are 20 questions aimed at determining the knowledge and practice of nurses about childhood obesity along with their socio-demographic characteristics. Prior to the application of the questionnaire, a pre-application survey was performed in 10 nurses and the clarity of the questions was evaluated and necessary corrections were made in the questionnaire. Data were analyzed in the computer. After the surveys were applied, the data were entered into the IBM SPSS 20.0 program and prepared for analysis. Firstly, open-ended questions were categorized and error analysis was performed to correct incorrect entries. Demographic characteristics and frequency tables of responses to questions related to childhood obesity and percentage rates were prepared. Then, several demographic characteristics were compared by chi-square analysis and questions related to childhood obesity were compared by cross-analysis. Ninety-nine percent of the nurses are women and 30% are between ages of 26 to 30 years. Fifty-one percent of them have a bachelor degree and 38% of the nurses are in the profession for 6-10 years and 63% of them are in the primary health care service for 0-5 years. In the opinions of the nurses about the causes of childhood obesity, 96% stated eating habits and 14% indicated the peer pressure as the cause of obesity. A significant difference was found between the nurses who felt competent and did not feel competent about counseling children and their families in terms of participation in an education program about childhood obesity (X2=14,967; p =0,000 <0.05). It was found that 37 (52,1%) of the nurses who felt competent in counseling children and their families about obesity answered yes, while 34 (47,9%) answered no; 3 (10.3%) and 26 (89.7%) of the nurses who did not feel competent in counseling about obesity to children and their families answered yes and no, respectively. With regard to the knowledge about the methods used to determine the childhood obesity of the nurses, 35% of them expressed that they know the methods used to determine obesity, and 65% stated that they do not know these methods. Nurses' views on the role of the school in the prevention of childhood obesity indicated that 24% indicated that unhealthy food sold in school canteens should be avoided and 6% had the opinion that preparing the public spot on the subject would be beneficial. Initiatives aimed at preventing the negative consequences of obesity should begin in the preschool period. It is thought that establishing healthy lifestyle behaviors by mothers and primary care nurses who have the most important influence on the child's nutrition and activity behavior will provide important contributions to the solution.