Kurumlar Vergisi Kanunu açısından sermaye şirketlerinde tasfiye, birleşme, nev`i değiştirme

Abstract

-1- TEZ ÖZETİ Bu tez çalışması, kurumlar vergisi mükellefi olarak sermaye şirketlerinin, ekonomik ve hukuki anlamda faaliyet lerini sona eridirmeleri {tasfiye}) hukuki anlamda faaliyet lerine son vermekle birlikte, ekonomik varlıklarını başka bir tüzel kişi uhdesinde sürdürmeleri {birleşme} ve ekono mik ve hukuki varlıklarını son erdir meksizin, faaliyetleri ni başka bir hukuki şekil altında devam ettirmeleri {nev'i değiştirme) halinde ortaya çıkan vergi mükellefiyetlerini incelemektedir. Sözkonusu müesseseler öncelikle, kavrara, prosedür ve sonuçları itibariyle Türk Ticaret Kanunu açısın dan ele alınma-kta, Kurumlar Vergisi Kanununun konu ile ilgi- ;1;1 düzenlemeleri olarak, mükellefiyet, vergi matrahının tes- biti, sorumluluk ve istisnalar bilahare incelenmektedir. Çalışma, giriş bölümü de dahil olmak üzere dört bö lümden oluşmakta olup, bölümler kendi içlerinde kısımlara ayrılmıştır. Her bölümde konu, Türk. Ticaret Kanunu açısın dan 1. kısımda, Kurumlar Vergisi Kanunu açısından ise, 2. kısımda ele alınmıştır. ' Giriş bölümünde, şirket kavramı, türleri, şirketin infisah sebepleri ile infisahlarının sonuçları ele alınarak, konunun sınırları tesbit edilmektedir^. 1. Bölüm, Sermaye Şirketlerinin Tasfiyesine ayrılmış tır. Tasfiıye müessesesini Türk Ticaret Kanunu açısından ince leyen 1. kısımda, konu, anonim şirketler, limited şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler bakımından-2- ayrı ayrı açıklanmaya çalışılmıştır. Türk Ticaret Kanunu açısından, tasf iye infisahın bir sonucu olduğundan, her şirket türünün infisah sebeple ri, infisahın tescil ve ilanı ile tasfiye haline giriş ele alınmış, tasfiye kavramının tanımlanmasının ardında tasfiyeye hakim olan ilkeler açıklanmıştır. Tasfiyenin yürütülmesi TK bakamından tasfiye memurlarına ait olduğundan, tasfiy© memurlarının atanması, azli, yetkileri ve sınırları ile görevleri incelenmiştir. Tasfiye işlerinden olmak üzere başlangıç envanteri ve ilk bilançonun düzenlenmesi, alacak lıların da-veti ve korunması, iflas talebi, cari muamelele rin tamamlanarak aktiflerin paraya çevrilmesi, alacakların tahsili ve borçların ödenmesi, kati bilançonun düzenlenerek genel kurul onayına sunulması, tasfiye payının dağıtım il keleri ile ortaklığın ticaret unvanının ticaret sicilinden terkini açıklanmış, böylelikle Tk'nun tasfiyeye ilişkin hü kümlerinin incelenmesi tamamlanmıştır. 2. kısımda, tasfiyeye hakim olan vergisel ilkeler konu edilmekte, Kurumlar Vergisi Kanununun tasfiyeye iliş kin hükümlerinin uygulanacağı mükellefler, vergilendirmeye esas olacak tasfiye dönemleri, başlangıçları,, sonları be lirtilerek, tasfiye kârının tesbi t i lidö.b i lanço esasına gö re defter tutanlara hakim olan ilkeler açıklanmıştır. Tas fiye kârı kavramı tanımlanmış, tasfiye kârının tesbitinde» dönem başı ile dönen sonu servet değerini mukayese ilkesi, öz sermaye kav ramının tanımlanması ile birlikte incelenmiş, dönem başın daki Servet değerine ve dönem sonundaki servet değerine ek lenecek kalemler ayrı ayrı ele alınmıştır. Tasfiye kârının belirlenmesine mesnet teşkil eden bilançolar ve değerleme esasları örneklenerek açıklanmıştır. İşletme hesabına göre defter tutanlarda tasfiye kârının tesbitinin ardından, tas fiyede sürdürülecek muhasebe işlemleri, tutulacak defterler aktarılarak, tasfiye nedeniyle elde edilen kazancın beyanı,-3- beyannarae verme süresi, ara ve dönem sonu kati beyannamele ri ile uygulanacak vergi oranı ile tesbit edilen verginin ödenmesi açıklanmıştır. Vergi oranı sistemi ile ilgili ola rak mukayeseli hukuka değinilmiş, Türk sistemi bu açıdan değerlendirilmiştir. Tasfiye halinde, kurumlar vergisi dı şındaki vergisel yükümlülükler de ayrıca ele alınmış, tarh zaman asımı açıklanmaya çalışılmıştır. Tasfiye memurlarının vergisel sorumlulukları da ayrıntılı olarak incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölünürü `Sermaye Şirketlerinin B irlesnjesi` oluşturmaktadır. Konu, yine önce TK. sonra KtfK açısından ele alınmıştır. 1. kısımda, ilk olarak birleşme hukukunun genel hükümleri incelenmektedir. Birleşme kavra mı ekonomik ve hukuki olarak tanımlandıktan sonra birleşme nin nedenleri, türleri, unsurları, aslı koşul olarak şirket türlerinin aynı olması zorunluluğu, bu koşulun rolü, bu ko şulu yaratan nedenler ve birleşme müessesesi dışı olanaklar açıklanmıştır. Birleşmenin hukuki sonucu olarak külli haie- fiyetin anlamı belirlendikten sonra genel düzenleme kapsa mına giren limited şirketlerde birleşme işlemleri, birleş me sözleşmesi, birleşme kararı tescil ve ilanlar, birleş menin hangi anda hüküm ifade ettiği ve alacaklıların itiraz hakları ve unvanların terkini belirtilmiştir, özel düzenle me kapsamına giren anonim şirketlerde birleşme usûlü, bir leşme sözleşmesi, karar, tescil ve ilanlar ile sermaye ar tış işlemleri, alacaklıların korunması ve mal varlıklarının ayrı yönetimi ve külli haîefiyet anı açıklanmış, anonim şir ketlerin yeni şirket kurulması yoluyla birleşmeleri de ay rıca incelenmiştir. 2. kısım, birleşmeden doğan kârların vergilendirilme si konusunda KVK hükümlerinin incelenmesine ayrılmıştır. Kanunun ekonomik sistem açısından önemi birleşmenin ekono mik nfeddnleri, Türkiye'de büyümenin kalkınma planlarındaki yeri, getirilen hukuki düzenlemeler ve birleşme devir ve-4- nevi değiştirmenin büyümedeki yeri tartışıldıktan sonra, KVK'nun birleşme ve devir kavramları açısından TK'dan ay rıldığı noktalar, sistem karşılaştırması ve bu konudaki çeşitli görüşlerin aktarılması ile tesbit edilerek çalışma nın dayandığı görüş verilmektedir. Bilahare, birleşmenin vergisel esasları ve prosedürü ele alınarak, tasfiye hüküm leri ile getirilen kiyaseti uygulamanın sonuçları aktarıl mıştır. Birleşme dönemi, başı, sonu, bu konudaki doktriner ve idari görüşler incelenmiş, birleşme kârının tesbiti, de ğiştirme biriminin saptanması, birleşme biriminin birleşi- len şirket bilançosuna yansıması ve emisyon primi istisnası ile kârın belirlenmesinde ele alınması gereken konular ör nekler ile aktarılmıştır. Birleşmenin yaratacağı sorunlar ile beyan ve ödeme de ayrıca açıklanmıştır. KVK açısından vergisiz birleşme hali olarak devir, devrin mahiyete ve şek le ilişkin şartları, devir bilançosu, devir beyannamesi, birleşme tarihine kadar elde edilen kazançlar üzerinden hesaplanacak vergilerin ödenmesi ve devirde zarar mahsubu istisnası, vergi politikası içindeki yeri ve lehte ve aleyh teki görüşler ile çalışmanın zarar mahsubuna yaklaşımı tar tışma konusu yapılmıştır. 3. Bölüm Sermaye Şirketlerinin N ev' i değiştirmesi ni TTK ve KVK açısından ele almaktadır. 1. kısımda, nevi de ğiştirme kavramı, türleri, özellikleri, ve.tip seçebilme serbestisi konusunda doktrindeki tartışmalar, Yargıtay ka rarları ve değerlendirmeler ele alınarak, TK.m.l52'ye göre uygulanacak prosedür incelenmiştir. TK,m.Ş53 vd'na göreı gerçekleştirilecek nevi değiştirmenin ayırıcı özellikleri, alacaklıların korunması, pay sahiplerinin durumu ve yapıla cak işlemler açıklanmıştır. 2. kısımda, nevi değiştirmenin vergisel esasları, devir hallerine yapılan atfın sonuçları, uygulamada, mükel lefiyet açısından tür sınırlamasını kabul eden ve kabul-5- etmeyen, nevi değişikliğinde tüzel kişiliğin kaybını öngö ren ve Öngörmeyen Danıştay karar ve Maliye ve Gümrük Bakan- lığı muktezaları aktarılmış ve burtların genel bir değerlen dirilmesi yapılmıştır. Çalışma, sonuç bölümünde» her müessesenin mihenk nok talarının değerlendirilmesi ile tamamlanmaktadır.