Türkiye`de çay üretim ve pazarlanması (Çay-Kur Genel Müdürlüğü)

Abstract

ÖZET Çay bitkisi uzak doğuda M.Ö. 2737 yılından beri bi linmekte ve çay kutsal bir içecek olarak değerlendirilmek tedir. Bugün çay, dünyanın her yanında, günün her saatinde içilebilen ve sudan sonra en fazla tüketilen bir içecek olarak kabul edilmektedir. Tüm dünya 'da ekonomik önemi artan çay, tropik ve bubtropik iklim kuşaklarında yetişmektedir. Çay yetiştiri ciliği dünyada Asya ve Afrika kıtalarında yapılmakta ve Güney Amerika kıtasında da yeni gelişmeler göstermektedir. Türkiye'de çay üretimi için yapılan ilk çalışmalar 1#88 yılında başlatılmış olmasına rağmen ilk başarılı üre tim, 191? yılında Prof. Ali Riza Erteş'in yapmış olduğu in celemelere dalgalı olarak, 1924 yılında Zihni Derin tara fından Rize'de başlatılmış ve ilk yaş çay işleme fabrikası 1946 yılında Rize'de açılmıştır. Bu yıldan sonra çay, Tür kiye'de devamlı büyüyen bir sektör haline gelmiştir. Ülkemiz çay sektöründe 1984 yılına kadar sadece bir kamu kuruluşu olan Çay-Kur Genel Müdürlüğü faaliyet gös termiştir. 1984 yılından sonra çay sektöründe tekelin kal dırılmasıyla bir çok özel firma bu alanda faaliyet göster meye başlamıştır. Bugünkü durumda ise bir kamu ve onüç adetözel sektör firması kuru çay üretimini gerçekleştirmekte dirler. Çay-Kur, Türkiye çay sektöründe en etkili kuruluş tur ve kuru çay üretimi yıllar itibariyle sürekli artış göstermektedir. Kuru çay üretimi 1984 yılında 132,561 tan dan 1985 yılında 132.978 ton'a yükselmiştir. Çay-Kur kuru çay üretimini üç paketleme fabrikası olmak üzere 45 adet çay fabrikasında tasnifli ve paketli çay üretimi olarak gerçekleştirmektedir'. Çay-Kur'un ürettiği kuru çayın büyük bir kısmı iç piyasada tüketilmektedir. İhracat kurum için pek önemli ol mamıştır. 1984 yılında Çay sektöründe tekelin kaldırılma sıyla ihracat Çay-Kur ve diğer özel firmalar için önem ka zanmıştır. Bunun nedeni ise özel sektöründe devreye girme si ile iç piyasanın çay'a doyması ve çay arzının çay tale bini aşması şeklinde açıklanabilir. Çay-Kur 1985 yılında toplam olarak 109.3 bin ton çay satışı gerçekleştirmiştir ve bu miktarın, ancak 805.9 ton'u dış ülkelere satılabilmiş geri kalanı ise iç piyasada tüketilmiştir..1986 yılına ka dar da ihracatta önemli bir artış olmamıştır. Bunun nedeni ise dış pazarların diğer büyük ihracatçı ülkelerin elinde bulunması ve bu ülkelerin dünya çay pazarlarında büyük pay sahibi olmalarıdır. Türkiye'nin bu pazara girebilmesi ve ihracatta deneyimli ülkelerle rekabet edebilmesi için ön ceden duyarlı incelemelerin yapılması gereklidir.Dünya ' da çay üretiminin, işlenmesinin, ticaretinin ve tüketiminin sahip olduğu büyük boyutları, günümüzde eko nomi içinde çaya ayrı bir önem ve yer kazandırmıştır. Dün ya 'da çay üretimi ve tüketimi yılda ortalama olarak % 4 oranında artış göstermektedir. Dünya1 daki büyük çay üretici ve ihracatçısı ülkeler aynı zamanda en büyük çay tüketicisi ülkelerdir. Çay ihra catını yine en büyük çay üreticileri olan (Srilanka, Hin distan, Çin, Endonezya, İngiltere, Kenya) ülkeler gerçek leştirmektedirler. Dünya çay. ticaretinin % 80' inden fazla sı bu ülkeler tarafından yapılmaktadır. Üretim ve ihracatın aksine dünyada çay ithalatı tüm ülkelere doğru yayılmıştır. Dünya'da çay ihracat ve ithala tı borsalar yardımıyla yapılmaktadır.