İran İslam Cumhuriyeti idari teşkilatında kamu hizmeti müesseselerinin yönetim sistemleri

Abstract

ÖZET İran İslam Cumhuriyeti İdari Teşkilatında Kamu Hizmeti Müesseslerinin Yönetim Sistemleri Araştırmamız bir önsüz vesaiti bölümünden oluşmaktadır Birinci Bölüm'de, `Genel Esaslar` başlığı altında araştırmanın amacı, yöntemi, yararları, bu konudaki hipotezler, konunun sınırlanması ve konunun ele alınış biçiminden ve sınırlanmasından doğan kuramsal (nazari) sorunlar ele alınmaktadır, Birinci Bölümün 'Un ikinci alt-bölümünde, tez ile ilgili tesisi kavrara vs ilkeler ele alınarak konuya daha dar ve özel bir bakış açısı ile yaklaşılmıştır. İkinci Bölüm' de; İran'ın İdari ve Siyasi Teşkilatının tarihçesi üç alt bölümde ele alınmıştır Birinci alt bölümde İstibdat vs Mutlakiyet Dönemi, ikinci alt-bölüm Meşruti Saltanat Dönere! 5 üçüncü alt bölüm ise İslam inkılabından (1979) sonraki, gönümüzü de içine alan dönemdir Bu bölümün Tez'de yer alışının amacı İran'ın Kamu Hukuku Tarihinin yalnızca -mesela Batı Avrupa ülkelerindeki gelişimden değil aynı zamanda Türkiye'deki Kamu Hukuka gel İşitil erinden de farklı özellik ler taşıması ve Tezimizin anlaşılabilir olraasi,. yanlış anlasna ve değer lendirmelerin önlenebilmesi için de bu gelişme değinmenin zorunluluğudur. Bu bölümde mümkün olduğu kadar ele aldığımız konuları özetlemeye ve sadece genel bir bakış sağlamaya çalıştık» Üçüncü Bölümde, İran İslam Cumhuriyeti'nin Devlet ve Yönetim Biçimini ve Temel İlkelerini ele alma ve yine özet olarak-sunma zorunluluğunu dulduk, İran İslâm inkılâbının özerinden henüz kısa bir zaman geçmiştir ve bu İnkılâp devam etmektedir. Bu konuda Türkiye'de bilimsel- 241 - araştırına ve monografîler şöyle dursun, bilimsel değeri olan makaleler bile yok denecek kadar azdır. Oysa bu İnkılâbın hazırlayıcı etkenleri ve hedefleri, dayandığı temel ilkeler anlışılmaksızın doğrudan doğruya ayrıntılı ve teknik konulara girilmesi; yine yanlış ve eksik değerlendirmelere ve birçok sorunun da cevapsız kalmasına yol açabilirdi. Bu sebeple biz bakış açımızı önce geniş tutarak ve aşamalı olarak daraltma yöntemini seçerek konumuzu ele aldık ve bugün İran'da bütün idari kurumlar henüz temelden çatıya yeni bir düzenleme ve geçiş dönemini yaşadıklarından, bu düzenlemenin hangi plana göre yapıldığını da belirtme gereği duyduk. Böylece; bu üçüncü Bölüm 'de, İran Kamu Hukukunun İnkılâp'tan sonra doğrudan doğruya İslâm kaynaklarından çıkarılmaları gereken temel ilkelerinin teknik ve ayrıntılı düzenleme ile ilişkisini kurmaya çalıştık. Bu arada, İran İslâm Cumhuriyeti'nin niçin ve hangi ortak vb değişmez ölçütlerle bir `Hukuk Devleti` olduğunu, bu ölçütleri sıra ile ele alarak ve ilgili alanımıza uygulayarak belirttik Bu ortak ölçüt ve özellikler yanında İslam Cumhuriyeti ' nin ve İran'ın tarihi şartlarının özelliklerin den doğan ve farklı görünen unsur ve özelliklerini de vurguladık vb bütün bu farklı görünümlerin; İran İslâm Cumhuriyetimin Hukuk Devleti kavramı dışında ele alınmasını gerektirmeyeceğini de açıkladık. Yeni İran Anayasası 'nın, başka Anayasalar'da rastlanmayan rehberlik Makamının anlamı ve bu kurumun tarihî süreci üzerinde de özellik le durduk Daha sonra, egemenliğin Allah'a ait oluşu görünüşün, Batı Hukuklarında rastlanan `Değişmez ve Katı Anayasa ilkesinin bakış açısına benzer bir yaklaşıra ile ele alınmak gerektiğini, egemenlik, `Yanılmaz ve Sorumsuz bir yorumcuya veya yorumculara tevdi edilmediğine, uygulayıcılar yanında yorumcular da sorumlu olduğuna göre, İslam Cumhuriyetinin yönetim biçiminde Demokrasi genel kavramı içinde ele alınabileceğini belirtmeye çalıştık. Dördüncü Bölüm'de bakış açımızı daha da dar bir alana yoğunlaştırarak İran İslâm Cumhuriyeti'nin İdari Teşkilatını ele aldık. Birinci alt-bölümde `maddi ölçüt açısından idare' yi ve temel ilkelerini, ikinci alt-bölümde ise idari kurura ve kuruluşları inceledik Bu bölümde de bir yandan Batı Demokrasilerindeki usûl, ilke ve kuruluşlar ile ortak un sur %te özellikleri belirtirken, diğer yandan da İslimi ölçülere dayanan ve İslâm Şeriat ve Fıkhı'ndan kaynaklanan özelliklerin bütün içindekianlam ve önemi belirttik Uzvî ölçük açısından `İdari` sayılan kurum vs kuruluşları ele aldığımız alt-bölümde, önce herkesden yönetim örgütüne bu örgütün merkezdeki ve taşradaki birim ve kuruluşlarını, bunların yanında Merkezdeki yardımcı kuruluşları, daha sonra da `Yerinden Yönetim kurum ve kuruluşlarını ele aldık. Bu alt-bölümde mahalli idareleri (yare! yerinden yönetim) ve kamu kurumlarını (hizmet yerinden yönetimi)-bu özelliklerini belirterek ve özellikle kuruluş ve geçiş döneminin sorunlarına da değinerek incelemeye çalıştık. Bu bölüntün sonunda, genel bakışı kaybetmemek için` İran İslâm Cumhuriyeti Devlet Teşkilatı 'nın genel şemasını sunduk, Beşinci Bölümde Kamu Hizmeti Kurumlarının niteliğini ve yönetim sistemlerini daha özel bir bakış açısından ele aldık. Bölünün girişinde, özellikle İnkılâp' tan sonra kurulan kurumların nitelik ve an lamlarını vurguladıktan sonra, daha sonraki bölüklerde genelden özele aşamalı olarak özel anlamda kamu, kurumlarının İran'daki gelişimlerini, bu süreci içindeki önem ve konumlarını, daha sonra da bu anlamda Devlet' in ödev ve sorumluluğunu belirttik. Son alt-bölümde de genel bakış ve genel karşılaştırmaya ayırdık ve amacın kaybolmaması için yine mümkün olduğu kadar ayrıntılara girmemeye gayret ettik. Altıncı Bölüm'de def ilk bölümdeki konu ve varsayımları hatırlatarak ve ara bölümlerdeki ayrıntılı incelemeden sonra varılacak sonuç ve değerlendirmeleri göstererek bir sentez vs genel sonuca ulaşmaya çalıştık Bu sentez ve genel sonuçtaki isabet ve başarı derecemizin. takdiri Tez'imizi inceleyecek saygıdeğer bilim kuruluna aittir.