İslam Mecmuası`nın Türk dönemsel yayını içinde yeri ve önemi

Abstract

ÖZET Türk dergicilik tarihi, 18^9 yılatta Vakai-i Tıbbiye «nin yayımlanmasıyla başlamaktadır» önceleri sınırlı bir çevreye hitftb eden dergiler, 1871 yılından sonra daha geniş bir okuyucu kitlesi ne sahip olmuştur» 2» Meşrutiyet, Türk siyasi hayatında olduğu kadar, ba sın tarihi açısından da önemli bir dönemdir» Basına uygulanan san sürün kaldırılışı, fikirlerin özgürce yayıldığı bir ortamı yaratmış tır. Bu özgür ortamı basında yarattığı patlamadan izlemek mümkündür» Gazete ve dargilerin sayısında istikrarsız bir artış olmuştur. Bu dönem yayınlarında özgürlük, eşitlik, kadın hakları, ilerleme ko nuları ağırlık taşımaktadır. Aynı yıllarda Osmanlıcılık, İslamcı lık, Türkçülük ve Batıcılık tartışmalarının da başladığı görülmek tedir. Basının şekillenmesinde bu tartışmalar rol oynamıştır. Osmanlı Devleti' nin siyasî gücünü kaybettiği bu dönemde, kurtuluş yolları, devrin aydınl arınca arandı» Ortaya teklifler atıl dı, değerlendirildi. Bütün bunlar basın aracılığı ile kamuoyuna duyuruldu. Osmanlı ülkesinde yaygınlaşmasında Rusya'dan gelen Türk lerin önemli rolü olan Türkçülük akımı, 1912 Balkan Savaşı sonun da önemini iyice kaybeden «Osmanlı' ideali karşısında daha fazla itibar gördü. İttihat ve Terakki yönetimince de benimsenince önemi daha da arttı» Türk Turdu, bu akımın önde gelen yayın organı oldu. Batıcılık ise yaygınlık kazanmamıştı. İslâm Mecmuası, I. Dünya Savaşından bir süre önce yayınlan maya başladı. Derginin sloganı olan »Dinli bir hayat, Hayatlı bir din'95 altında toplanan yazar kadrosu, Islamcı-TUrkçü olarak adlandırılan bir görüşün savunucuları İdi. «Millet* fikri İle 'ümmet* kavramının bibbiriyle çelişki oluşturmadığını kabul eden dergide, İslam dünyasının geri kalış se- bebleri, kadınların toplumsal durumları, dinin sosyal yönü ve İslâm dininin hurafelerden arındırılıp, hayatın her safhasına uygulanma sı konuları ele alınmıştır. Türkiye dışında yayımlanan dergi ve ga zetelerden yapılan alıntılar bu konuları destekler niteliktedir. Savaş sırasında ekonomik ve toplumsal şartlar sayfa sayı sını olumsuz yönde etkilemiştir. Dergi kağıt yokluğundan kısa bir süre de kapanmıştır. Bu dönemde konular, toplumda birlik ruhunu ayakta tutucu yönde ağırlık kazanmıştır. Toplumsal işbölümünün gereği ve önemi vurgulanmıştır. Türk dergiciliği içinde ilk îslamcı-TUrkçü dergi İslam Mecmuası* dır. İzlediği ılımlı, aşırı uçlardan uzak politikası,63 sayı devam eden yayın hayatı boyunca değişmemiştir. Turk düşünce tarihinde yer almış kişilerin dergide yaz dıkları makaleler, önemini bugün bile koruyan konularda başlattık ları tartışmalar ve kamuoyuna duyurdukları fikirleri, lalam Mec muası' nın fikir dergileri arasında önemli bir yer almasını sağlamış tır. T. & ©«Ijttjnantasyon Merke©