Tek senet ve Avrupa Parlamentosu

Abstract

ÖZET Avrupa Toplulukları, Paris ve Roma Antlaşmaları ile Kurulan ve 12 Avrupa ülkesini kapsayan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve Avrupa Ekonomik Topluluğun' dan meydana gelmiş, milletlerarası hukukun orijinal ve yeni bir kuruluşudur. Bugün AT'nu oluşturan ülkeler şunlardır. Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, İngiltere, İrlanda, Danimarka, Yunanistan, İspanya ve Portekiz. Başlangıçta bu ülkeler den ilk altısı ile kuruldu. İlk genişlemede (1973) İngiltere, İrlanda ve Danimarka Topluluğa katıldı. İkinci genişlemede (1980) Yunanistan ve üçüncü genişlemede de (1986) İspanya ile Portekiz Topluluğa katıldılar. Halen Türkiye ile Avusturya Topluluğa katılmak isteği ile başvurumuş haldedir. Topluluk, Avrupa'nın ekonomik ve sosyal entegrasyonu espirisi ile bir Avrupa Birliği hedefine ulaşmak amacındadır. Bunun için Topluluk üyesi ülkele rin ekonomi, maliye, sosyal ve hukuki alanlarda birlikte hareket etmeleri ön görülmüş, içerde gümrüklerin olmayışı gümrük birliği ile ifade edilmiş, dışa karşı ise ortak gümrük tarifeleri uygulanması kabul edilmiştir. Topluluk esas itibariyle siyasi bir oluşumdur. Topluluk her nekadar milletlerarası Antlaşmalar ile kurulmuş ise de, bu antlaşmaların ortaya koyduğu yapı, nevi şahsına münhasır, sürekli gelişmekte ve oluşmakta olan supranasyonal bir karakter arz etmektedir. Topluluğun organları Konsey, Komisyon, Parlamento ve Adalet Divanı 'dır. Konsey, Topluluk üyesi ülkelerin ilgili bakanlarından, yani Dışişleri, maliye, ulaştırma, vb. oluşur ve Topluluğun yasama organıdır. Komisyon ise Topluluk üyeleri tarafından gösterilir ama tam anlamıyla bağımsız kişilerden oluşur ve Topluluğun ihtisas organı niteliğindedir. Komisyon, Topluluğun yürütme organı dır. Adalet Divanı Topluluğun yargı organıdır. Antlaşma ve Topluluk mevzuatının uygulanması ve yorumu ile ilgili ihtilafları karara bağlar. Parlamento ise Topluluğun henüz yasama organı sıfatını taşımayan ama danışma ve işbirliği ile karar oluşumuna katkıda bulunan, Topluluk bütçesi konusunda tam yetkili organı dır. Bunlardan başka Topluluğun yardımcı organları da vardır ki bunlar. Avrupa Yatırım Bankası, Sayıştay ve Ekonomik ve Sosyal Komitedir.Topluluğun asıl bağlayıcı metinleri Antlaşmalar ve bunların tadilleri ile ekleridir. Bundan başka Tüzük, Direktif, Karar ve Tavsiye gibi Topluluk mevzuat biçimleri vardır. Ayrıca hukukun temel ilkeleri ile diğer iki ve çok taraflı anlaşmalar Topluluk organlarını, Topluluk üyesi ülke ve onların vatandaşlarını bağlayıcı mevzuat türleridir. Topluluk Antlaşmaları muhtelif tarihlerde tadillere uğramış ve bazı yeni eklemeler yapılmıştır. Bunlardan en önemlisi denebilecek bir tadil ve değişiklik metni de Avrupa Tek Senedi'dir. Tek Senet, Avrupa Topluluklarını oluşturan AKÇT-AAET ve AET Antlaşmalarına bazı değişiklikler getirmiş, bazı ilavelerde bulunmuştur. Aslında Tek Senedin asıl amacı Tek Pazar için gerekli siyasi ve hukuki düzenlemeleri yapmaktır. Tek Senet bir girişten sonra dört bölüme ayrılan 34 maddeden oluşmakta dır. Birinci başlıkta 3 madde içinde toplanan ortak hükümler Avrupa Siyasi İşbirliği mekanizması ile AT'larrıın Avrupa Birliği idaaline katkıları vurgulanmış, Devlet veya Hükümet Başkanları seviyesinde Zirve düzeyinde toplanan Konseyler kurumsal hale getirilmiştir, İkinci başlıkta ise Toplulukları kuran antlaşmalara, özellikle AET Antlaşmasına getirilen tadil ve ekler yer almış, burada kurumlar arası güç dağılımı bakımından yeni dengeler yerleştirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca ekonomik ve parasal birlik, sosyal politika, ekonomik ve sosyal bütünleşme, araştırma ve geliştirme, çevre politikaları da Topluluğun temel metinlerine eklenmiştir, üçüncü başlık dış politika alanında Avrupa İşbirliğini düzenlemiş, nihayet dördüncü başlıkta genel ve nihai hükümler yer almış tır. Tek Senedin Avrupa Parlamentosu bakımından getirdiği en önemli husus danışma organı olmaktan işbirliği yetkisine sahip bir organ ve bazı alanlarda olumlu oyuna (onayına) ihtiyaç bulunan bir organ haline gelmiş olmasıdır. Buna göre, işbirliği yöntemi ile karar alınabilecek konularda Parlamento'nun isteği hilafına Konsey ancak oybirliği ile karar oluşturabilecektir. Bunun yanında AET Antlaşmasının 237 ve 238. maddelerine göre Topluluğa üyelik ve Topluluk ile ortaklık ilişkileri ancak Parlamento'nun olumlu kararını (onayını) alan anlaşmalarla mümkün olabilecektir. Topluluk içinde, malların, kişilerin, sermayelerin ve hizmetlerin serbestçe dolaşabileceği bir iç Pazara geçme hedefini Tek Senetle belirgin halegetirmiştir, Ancak bunun 1992 sonunda tamamen gerçekleşmesi pek mümkün görülmemektedir. Zira dünyada hakim olan siyasi ve ekonomik güçler tarafından engellenmeye çalışılacaktır. Ayrıca bir yığın iç engel mevcuttur. Tek Senet Avrupa Birliği için vazgeçilmez olan bir hususuda, dış politikada 12'lerin tek ses halinde hareket etmeleri hususunu gündeme getirmiş, böylece Topluluğun etki gücünü artırmak istemiştir. Topluluk ile Türkiye`nin ilişkileri 1959 yılında başlamış ise de 13*55 yılında imzalanan ve 1964 yılında yürürlüğe giren Ankara Anlaşması Topluluk ile Türkiye ilişkilerinin temelini oluşturmuştur. Türkiye 1987 Nisanında Topluluğa Ankara Anlaşması dışında, AET Antlaşmasının 237. maddesine dayanarak tam üyelik müracaatında bulunmuştur. Türkiye'nin tam üyelik başvurusuna Topluluğun verebileceği cevaplar ya evet, ya hayır şeklinde olacak veya daha kuvvetli bir ihtimal ile bu ikisi dışında bir ara formül önerisi şeklinde olacaktır. Topluluğun resmi olarak belirtmediği sosyo-kültürel farklılık aslında Topluluğun hayır demesinin en büyük gerekçeleri arasında sayılabilir. Ancak Topluluk bize karşı ekonomik yetersizlik gerekçesini kullanarak ve kendi iç problemlerini bahane ederek bir ara formül teklifinde ısrar edebilecektir. Topluluğun Türkiye`yi tam ve kesin bir şekilde reddetmesi mümkün değildir. Türkiye`nin Topluluktan gelebilecek muhtemel cevaplara göre kendisini hazırlaması, Topluluğu bir an önce karar vermeye zorlaması gerekmektedir. Türkiye bu zorlama gücüne sahiptir. Bunun yanında Türkiye Topluluğu bütün yönleri ile kendi kamuoyu önünde tartışmalı, bunun neticesinde varılacak kararda halkının desteğinin olduğunu göstererek cevabı bir an evvel almalıdır.