İnşaat işletmelerinde şantiye muhasebesi

Abstract

ÖZET Geçmişte muhasebenin en önemli fonksiyonu, finansal tabloların düzenlenmesi idi. Burada muhasebe sadece doğru tutulmuş defter ve kayıt sistemi olarak görülmektedir. Artık günümüzde muhasebenin; karar verme, planlama ve de netim faaliyetlerinde yorumlama yapmaya yarayacak bilgileri üretme fonksiyonunun geliştiği görülmektedir. Muhasebenin bu fonksiyonlarını nazara alarak inşaat işlet melerinde şantiye muhasebesini hazırlamaya çalıştım. İnşaat işletmelerinde şantiye muhasebesi; şantiye işletmesiyle ilgili bilgiler ve muhasebe sisteminin görevi, şantiye mu hasebe sisteminde maliyet akışı ve üretim maliyetinin oluşumu, şantiyede oluşan maliyet türleri ve maliyet akışları, şantiye gelirleri, şantiye muhasebesinin merkez muhasebesi ile olan işleyişi, merkez muhasebe içinde şantiye muhasebesinin hesap planı ve sonuç olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, inşaat işletmeciliğinde kullanılan tanım lamalar yapıldıktan sonra şantiyenin amacı, yapı üretiminin özellikleri, şantiyenin organizasyonu, şantiye çeşitleri, şantiye tesisleri ve şantiye işletmesinde muhasebe sisteminin görevi konusuna değinildi. İkinci bölümde ise;şantiye muhasebe sisteminde maliyet akışı ve üretim maliyetinin oluşumu, tezin en önemli bölümü olması nedeni ile detaylı açıklamalara yer verildi. Bu bölümde maliyetleme sistemleri, hesapların yapıldığı zamana göre, kullanılan rakamları fiili veya tahmini olmasına göre, üretim sisteminin zorunlu kıldığı sınıflamaya göre sınıf lamalar yapıldı. Hesapların yapıldığı zamana göre maliyetleme sistemi; ön maliyetleme sistemi ve kesin maliyetleme sistemi biçiminde ikili bir ayrıma tabi tutularak incelendi.Kullanılan rakmların fiili ve tahmini olmasına göre maliyetleme sistemleri; fiili maliyetleme sistemi, tahmini maliyetleme sistemi ve standart maliyetleme sistemi örnek olarak verildi. Maliyet kavramına verilen çeşitli anlam ve genişlik derecesine göre maliyet sistemlerine örnek olarak da tam maliyetleme sistemi, değişken maliyetleme sistemi, dolaysız maliyetleme sistemi, denetlenebilir maliyetleme sistemi ele alındı. Üretim sisteminin zorunlu kıldığı sınıflamaya göre maliyetleme sistemleri; Safha maliyetleme sistemi, sipariş maliyetleme sistemi biçiminde ikili ayrıma tabi tutularak incelendi. Bir işletmede uygulanan maliyetleme sisteminin, maliyet muhasebesinin bütün gayelerini gerçekleştirmesi beklenemez. Bazı sistemler işletmelerin bazı gayelerini gerçekleştirmesine karşılık, diğerlerinde sınırlı sonuçlar elde edilebilir. Bu nedenle maliyetleme sistemi kendinden beklenen gayeye göre değişiklik gösterecektir. Bunun için bu bölümde sistemlerin özellikleri hangi amaca daha iyi hizmet edeceği, inşaat işletmeciliğinde uygulanabilmeleri konusunda gerekli açıklamalar yapıldı. Şantiyede oluşan maliyet türleri ve maliyet akışları bölümü; malzeme maliyetleri, makina maliyetleri, işçilik maliyetleri, taşaronlara yaptırılan işler, sabit kıymetleri kullanma maliyeti, enerji maliyetleri ve diğer şantiye maliyetleri olmak üzere yedi başlık altında toplanarak incelendi. Malzeme maliyetleri konusunda; Şantiye işletmesinde malzeme temin yolları olan, satın alma, merkezi işletme ambarlarından malzeme temini, üreterek temin etme... Hakında gerekli açık lamalar yapıldı. Malzemelerin ambara giriş çıkış işlemleri anlatıldı; İnşaat işletmeciliğinde özel bir öneme haiz olması nedeniyle şantiye işletmesinde stok politikası konusuna geniş yerverildi. Burada asgari stok miktarı, ekonomik sipariş miktarı, stok miktarını kontrol yöntemleri hakkında gerekli açıklamalar yapıldı. Şantiye işletmesinde makina kullanımına değinildikten sonra; işçilik maliyetleri incelendi. İşçilik maliyetlerinde; şantiye işletmesinde personel temini, şantiyede çalışılan zamanların belirlenmesi işçilik maliyetinin özellikleri, işçilik maliyetlerinin tahakkuku ve işçilik maliyetlerinin muhasebeleştirilmesi ile ilgili bilgilere yer verildi. Taşaronlara yaptırılan işlerde, taşaronlara iş yaptırmanın gereği ve muhasebeleştirilmesi üzerinde duruldu. Sabit kıymetleri kullanma maliyetine gelince; Sabit kıy- metlerdeki değer azalışının nedenleri, amortisman ayrımının amaçları, amortismana tabi olmanın amaçları, amortismana tabi olmanın şartları, amortismanı etkileyen faktörler, amortisman metodları ve şantiyede sabit kıymet kullanımı konularına yer verilerek, bu tez için yeterli düzeyde olduğuna inandığımız açıklamalarda bulunuldu. Bu bölümde yer alan enerji maliyetleri ve diğer şantiye maliyetleri ile ilgili açıklamalar yapıldıktan sonra ; şantiye gelirleri, şantiye muhasebesinin merkez muhasebesi ile olan işleyişi ve hesap planı örneği verildi.