M.E.D.I.A. Programının Avrupa Birliği kültürlerinin korunmasına yönelik amaçları

Abstract

ÖZET Kültür, toplumların sosyal, ekonomik ve hukuki yapısını belirlemede etkin bir rol oynar. Kültürün toplumların yaşamında önemli ölçüde etkili olmasından dolayı, kültürün oluşmasında, biçimlenmesinde veya yozlaşmasında önemli yansıma ve etkilerde bulunan görsel-işitsel endüstriye giderek daha fazla dikkat çekilmektedir. Bu bağlamda, Komisyon, Avrupa Birliği'nin görsel-işitsel sektörünün büyük ölçüde dış kaynaklı ve tek yönlü, tek yanlı ürünlerin - özellikle Amerikan program yapımları - etki sinde- kalması tehlikesi karşısında kökü Grek-Roma uygarlığına uzanan ve Avrupa'nın ortak tarihi, dini, coğrafi ve kültürel özelliklerini yansıtan ortak Avrupa kültürünün korunması ve ulusal kültürlerin ayrı ayrı geliştirilmesini önemli görmektedir. Avrupa Birliği, sadece ekonomik ve siyasi bir birlik değil, aynı zamanda bir kültür birliğidir. Birliğin kültürel yönü yadsınamaz önemli bir olgudur. Komisyon, çeşitli dillerin, kültürlerin, zevk ve değer yargılarının temelinde ortak bir kültür akrabalığı ve mirasının bulunduğuna dikkat çekmektedir. Avrupa kimliği bilincini belirleyen kültür, AB'nin doğrudan ekonomik ve sosyal gelişmesine katkıda bulunur. Bu nedenle, MEDIA Program Etkinlikleri aracılığıyla Avrupa kültürlerinin korunması Birliğin önemli bir amacı olarak değerlendirilir. Kültürlerin korunması ve geliştirilmesinde Birliğin genel kültür politikası şöyle saptanmıştır: Avrupa Antlaşmalarında (Avrupa Kültür Antlaşması, Lome ve Maastricht Antlaşması vs.) ve görsel-işitsel yayın politikalarında Birliğin Kültür politikası; kesin ve net bir çoğulculuk (plurguzm), kültürleri merkezileştirmeme ve tekdüzeleştirmeme ile birliğin mozaiği veya çeşitliliğin birliği ilkesine dayanmaktadır. Avrupa Birliği, kuruluşundan bu yana daha çok ekonomik, siyasi ve hukuki sorunlar üzerinde durmuştur. Ekonomik bir etkinlik alanı olduğukadar kültür konularında da etkili olan görsel-işitsel yayınlar konusunda, AB, biraz da Avrupa Konseyi'nin uyarılarıyla 1988 yılından sonra daha çok duyarlılık göstermeye başlamıştır. 2 Ekim 1989 tarihinde Avrupa Konseyi ile Komisyonun ortaklaşa yayınladığı `Görsel-İşitsel Eureka Bildirgesi`nde kültürü ve ulusal kültürlerin korunması konusuna ilk defa kesin ve kararlı bir biçimde yaklaşılmış ve duyarlılık gösterilmiştir. Ayrıca, Komisyon, 1 Ocak 1993'te yürürlüğe giren `Tek Avrupa Pazarı` politikasına bağlı olarak kişilerin, hizmetlerin, malların ve sermayenin serbest dolaşımı ilkesinden hareketle görsel-işitsel yayın politikasını üç temel strateji ile belirlemiştir. Bunlar: 1- Televizyon programlarının serbest dolaşımı (Sınırsız Avrupa Televizyonu). 2- Avrupa program pazarının güçlendirilmesi (MEDIA Programı) ve yeni teknolojilerin geliştirilmesi (Yüksek Tanımlı Televizyon). 3- Kültürel farklılıkların korunması. Görsel-işitsel program endüstrisinin geliştirilmesi (özendirilmesi) için alınacak önlemleri içeren ve bu bağlamda, Avrupa kültürlerinin korunmasına yönelik geliştirilen `MEDIA Programı ve Etkinlikleri` bu stratejilerden en önemli ve ayrıntılısını oluşturmaktadır. Komisyonun 1987'de bir pilot uygulama ile başladığı ve 1 Ocak 1991'de yürürlüğe giren MEDIA 91-95 Programı ile Avrupa program pazarının önyapım, yapım, dağıtım, tanıtım, çokdilli TV yayıncılığı, arşiv programların açığa çıkarılması vs. gibi etkinlikler ile güçlendirilmesi, Avrupa'lı eserlerin meydana getirilmesi, rekabet koşullarının iyileştirilmesi ve bu konuda önlemler getirilmesi, gelişmiş ve uyumlaştırılmış teknolojilerin yardımıyla Pan-Avrupa yayınlarının yapılması, çokdilli ortak programlarla ana dilleri dar kapsamlı alanlarda konuşulan ülke ve bölgelere kendi ulusal kültürlerinin tanıtılması olanağı sağlanılacaktır. MEDIA Etkinlikleri aracılığıyla Avrupa program pazarının parçalanmışlığının giderilmesi, güçlü bir Pan- Avrupa dağıtım şebekesini kurulması ve doğrudan uydu yayınlarının kültürel sakıncaları karşısında çözümler ve önlemler getirilmesi olanağıda yaratılacaktır. Bu açıdan, MEDIA Program Etkinlikleri tek yönlü ileti akışına karşı ortak Avrupa kültürü ve ulusal kültürlerin korunmasına, geliştirilmesine önemli katkılarda bulunacaktır. Ayrıca, Türkiye'nin AB ile görsel-işitsel işbirliği çerçevesinde, MEDIA Programı ile oluşturulan ve ürünlerin dış piyasalara açılması olanağı yaratan EAVE, MBS, ESF, EF- DO, MIC ve EFA gibi kuruluşlara üye olması Türkiye-AB ilişkilerine da ha tutarlı bir boyut ve seviye kazandıracaktır.