Gelişen borsalar

Abstract

- VI ÖZET Gelişen borsalar konusunu analitik bir yaklaşımla inceleyen bu çalışma üç bö lümden oluşmaktadır. Birinci bölümde finans piyasasının temel kavramları, sermaye piyasasının ekono mik kalkınmadaki önemini belirleyen teorik yaklaşımlar ve ağırlıklı olarak ikinci el piyasa lar üzerinde durulmuştur. İkinci el piyasalarda etkinlik kavramı açıklanmış ve bu piyasala rın hem ekonomideki hem de sermaye piyasasındaki fonksiyonları anlatılmıştır. İkinci el piyasaların örgütlenme biçimlerinden birisi olan borsanın tanımı verilmiş ve gelişme dü zeylerine göre borsalar üç gruba ayrılmıştır. İkinci bölümde gelişen borsaların tanım sorunları, ortak özellikleri, 1983-1993 dö nemindeki genel görünümleri ele alınmış ve Uluslararası Finans Kurumu'nun bu borsalar için yaptığı tanım verilmiştir. İkinci bölümün en önemli özelliği bu borsalardaki gelişmele rin nedenlerini açıklamaya çalışmasıdır. Gelişmeyi hazırlayan nedenler arz ve talep yö nündeki faktörler ile diğer faktörler olmak üzere üç grupta toplanmıştır. Arz yönündeki faktörler arasında gelişen borsa ülkelerinin dış ticaret, finans ve kamu sektörlerindeki liberalleşme çabalarının etkileri tartışılmış ve bu ülkelerin yabancı sermayeye karşı tutumlarındaki değişiklikler açıklanmıştır. Yabancı yatırımcıların gelişen borsaları tercih etmelerinin nedenleri, talep yönündeki faktörler adı altında incelenmiştir. Burada gelişen borsa ülkelerinin yüksek büyüme oranları, gelişmiş borsalara göre sahip oldukları düşük değerlemeler ve uluslararası yatırımcılara sundukları portföy çeşitlendir mesi imkânları üzerinde durulmuştur. Gelişen borsa ülkelerindeki hükümetlerin hem yerel hem de yabancı yatırımcıyı teşvik etmek için giriştikleri finansal ve kurumsal reformlar di ğer faktörler başlığı altında ele alınmıştır. Bu faktörler arasında önemi bakımından geli şen borsalardaki otomasyon çabalarına ayrı bir yer verilmiştir. İkinci bölümün son kısımlarında ise gelişen borsalara yatırımın riskleri ve bu bor salara yönelen dış portföy yatırım akımları ile araçları tanıtılmıştır. Çalışmanın son bölümü İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'na (İMKB) ayrılmıştır. Burada önce Türkiye'deki ikinci el piyasaların durumu ve bu piyasalar içinde İMKB'nin ye ri belirlenmeye çalışılmıştır. Devletin Türk finans- kesimindeki baskın rolü tesbit edilmiştir.- VII- 1989 yılından itibaren İMKB'nin gelişimini hazırlayan nedenler anlatılmış ve İMKB'nin ekonomi için öneminden söz edilmiştir. İMKB'nin gelişim sürecindeki mekanik, yasal ve yapısal sorunları açıklanmıştır. Üçüncü bölümün son kısmında ise İMKB'nin yabancı yatı rımcı açısından analizi yapılmıştır. İMKB'nin diğer gelişen borsalar arasındaki yeri tartışıl mış ve yabancı yatırımcıların İMKB'ye yatırım ile ilgili endişeleri ortaya konmuştur. Sonuçta gelişen borsaların büyümesini hazırlayan nedenler arasında bu borsa ülkelerindeki liberalleşme eğilimlerinin yanısıra dış ekonomik konjonktürün de büyük payı olduğu anlaşılmıştır. Sanayileşmiş ülkelerde yaşanan resesyon ve uluslararası faiz oran larındaki düşüşler, gelişmiş ülkelerdeki fonların bu borsalara yönelmesine neden olmuş tur. İMKB'nin riski yüksek, getirişi düşük ancak uluslararası borsalardaki fiyat hareketleri ile bağlantısının çok az hatta negatif olduğu saptanmıştır. Yasal düzenlemeleri tamam lanmış olan İMKB'nin önündeki en önemli sorunların makro ekonomik dengesizlikler ile uzun zamanda çözüme kavuşması beklenen yapısal problemler olduğu belirlenmiştir.