Tasarrufların yatırıma yönlendirilmesinde borsaların önemi ve Avrupa Topluluğu`na geçiş sürecinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ile Avrupa Topluluğu borsalarının karşılaştırılması

Abstract

Türkiye' nin Avrupa Topluluğuna geçiş sürecinde olduğu bu dönemde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası' nın Avrupa Topluluğu borsaları içindeki konumunun Türkiye' deki iktisadi yapılanma ile birlikte değerlendirildiği ve borsaların ekonomik kalkınmadaki işlevlerinin de irdelendiği `Tasarrufların Yatırıma Yönlendirilmesinde Borsaların Önemi ve Avrupa Topluluğu'na Geçiş Sürecinde İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ile Avrupa Topluluğu Borsalarının Karşılaştırılması` adını alan bu çalışma yedi ana bölümden oluşmaktadır. Tezin ilk bölümünde kalkınmanın /inansal kaynağı olan tasarrufun anlamı gerek gelişmiş gerekse azgelişmiş ülkeler açısından Klasik ve Keynesçi yaklaşımlar temel alınarak incelenmeye çalışılmış ve Avrupa' daki sanayileşme sürecinin kısa bir anlatımı verilmiştir. İlk bölümde tasarruf kavramına getirilen açıklamaların ardından tasarrufların yatırıma dönüşümü sorunu tekrar Klasik görüş ile Keynesgil yaklaşımlar ile birlikte yorumlanarak tasarrufların yatırıma yönlendirilmesinin iktisadi çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Bu bölümde ayrıca azgelişmiş ülkelerin sermaye birikimi problemine girilmiş ve sermaye birikintinin tanımı ve önemi vurgulanmıştır. İkinci Bölüm sanayi devrimini gerçekleştirmiş ülkeler ile azgelişmiş ülkeler arasında Türkiye' nin konumunun belirginleştirilmeye çalışıldığı bölümdür. Sermaye birikimi sürecinin neresinde bulunulduğu ve kapitalistleşememenin nedenlerinin belirtildiği bölüm ülkenin sermaye birikim sürecini geçen yüzyıldan alarak günümüze kadar gelen bir tarihsel süreç içersinde incelemeye çalışmıştır. Osmanlı Döneminden başlayan iktisadi gelişimin açıklanması Cumhuriyet Dönemi ile birlikte devam etmiştir. Sermaye birikiminin günümüze kadar gösterdiği aşamalar devletçi politikalar, ithal ikameci politikalar, dış borçlanmasüreci, ihracata yönelik iktisat politikaları ile birlikte incelenmektedir. Türkiye' nin geldiği konumu açıklayan bu bölümde Türkiye' nin tasarruf birikimi, nüfus yoğunluğunun şekli ve üretim kapasitesi Avrupa Topluluğu ülkeleri ile karşılaştırılmaktadır. Bu bölümün sonunda ekonomik büyümeyi kısıtlayan bir etken olarak tasarrufları yatırıma yönlendirecek kanalların yetersizliği belirtilerek ülkemizin kalkınma sürecinde tasarruflarını arttırması ve bu artışın kurumsal yapıların desteğinde yatırıma yöneltilmesinin önemi vurgulanmaktadır. Tezin üçüncü bölümünü yatırıma yatırılabilir kaynakların çoğaltılması konusu oluşturmaktadır. Bu bölümde maliye politikaları ve para politikalarının tasarrufları arttırıcı işlevi incelenmekte, tasarrufların yatırıma kaynak olabilmesi için gerekli koşullar ele alınarak etkin sermaye piyasalarının bu konudaki önemi vurgulanmaktadır. `Kalkınmada Sermaye Piyasaları ve Borsaların Önemi` dördüncü bölümün başlığıdır. Para politikasının ihtiyaç duyduğu etkin sermaye piyasalarının ekonomik kalkınmadaki önemini belirleyen teorik yaklaşımların üzerinde durulduğu bu bölümde ekonomik gelişmişliğin önemli yapı taşlarından olan sermaye piyasaları ve borsaların batı toplumları için önemi ve ekonomik yapı içersindeki konumu `Sermaye Piyasaları ve Borsaların Ekonomiye Kaynak Yaratmadaki Rolü` alt başlığıyla incelenmiş, tarihsel süreç ise `Borsaların Doğuşu ve Gelişmesi` altbaşlığıyla incelenmiştir. Beşinci bölüm Türk Borsacılığını Osmanlı Dönemi, Cumhuriyet Dönemi ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası dönemi olmak üzere tarihsel bir süreç içersinde açıklamaktadır. `Avrupa Topluluğu Ülkeleri Borsaları ve Türkiye` anabaşlığını taşıyan altıncı bölümde topluluk üyesi ülkelerin borsaları ile İstanbul Menkul Kıymetler Borsası' nin birliğe geçiş süreci incelenmektedir. Bu bölümde birliğin sermaye piyasaları entegrasyonunda bulunduğu nokta açıklanmış ve sermaye piyasalarının bütünleşme süreci gözden geçirilmiştir. Avrupa Birliği dahilindeki önemli üç borsa olan Londra Borsası, Paris Borsası, Frankfurt Borsası yanında İMKB deincelenerek İstanbul Menkul Kıymetler Borsası' nın birlik borsaları içersindeki yeri netleştirilmiştir. İMKB' nin iktisadi işlevinin de sorgulandığı bu bölümün sonunda Avrupa Topluluğu Borsaları ile İMKB arasındaki mevzuat karşılaştırılmıştır. Çalışmanın yedinci bölümü, Avrupa Birliği' nin finansal birliği yolundaki sorunlarına değinmektedir. Bu bölüm ile birlikte Türkiye' nin de sermaye piyasalarının uluslararasılaşması yolunda aldığı kararlar sıralanmaktadır. Sonuç bölümüyle İMKB' nin, Avrupa Topluluğuna geçiş sürecinde mevzuat ve teknoloji bakımından entegrasyona hazır sayılabileceği ancak ekonomik işlevsellik bakımından gelişmiş ülkelerdeki iktisadi rolünü Türkiye' de yerine getiremediği belirtilmiştir. Bu işlevsizliğin nedenlerinin sıralandığı sonuç bölümünde, İMKB' nin Türkiye' nin ekonomik problemleri çerçevesinde oluşan işlevinin değerlendirilmesi durumunda Avrupa Topluluğu Borsalarına olan entegrasyonun teknik bir bütünleşmeden öteye geçemeyeceği belirtilerek çalışma sonuçlandırılmıştır.