Türk toplu pazarlık sisteminde kapsam dışı personel uygulaması ve konuyla ilgili işgören tutumlarını inceleyen bir araştırma

Abstract

Toplu pazarlık, bir tarafta işçileri temsil eden işçi sendikalarının, diğer tarafta işverenler veya işveren kuruluşlarının yer aldığı, iki tarafın çalışma kural ve koşullarını belirlemek için bir araya gelerek toplu görüşmeye oturmaları ve toplu sözleşme bağıtlamaları sürecidir. Bir toplu iş sözleşmesi, öncelikle işçilerin çalışma koşullarını iyileştirmek ve ücret zammı yanında eşya ve para olarak sağlanan başka yan çıkarlarla maddesel durumlarını düzeltmek amacıyla yapılmaktadır ve toplu iş sözleşmesinden yararlanmak için yalnız ondan yararlanmayı istemek yeterli olmayıp birtakım koşullan da yerine getirmek zorunluluğu vardır. Toplu iş sözleşmesinden yararlanmaya ilişkin hususlara 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun 9.maddesinde yer verilmiştir. Uygulamada toplu iş sözleşmelerinde işçi sendikasına üye olan veya üye olabilecek durumda olan müdürler, şefler, mühendisler gibi bazı işçilerin ve hatta bütün büro personelinin sözleşmenin kapsamı dışında bırakıldığı görülmekte ve bu husus sözleşmelerdeki kapsam maddeleri ile düzenlenmektedir. Endüstri ilişkileri uygulamasında kapsam dışı personel kavramı, toplu iş sözleşmesi taraflarının anlaşması sonucunda sendika üyesi olabilecek durumda bulunan ve hatta üye olsalar dahi toplu iş sözleşmesi rejimi dışında bırakılan, başka bir deyişle toplu iş sözleşmesi uygulanmayan kişileri ifade etmektedir. Kapsam dışı bırakılan işçilerin durumu tartışmalara neden olmaktadır. Bu konuda çıkan uyuşmazlıklar üzerine Yargıtay, toplu iş sözleşmesinin kapsamı dışında bırakılan kişilerin sendika üyesi olsalar dahi, toplu sözleşmeden yararlanmayacakları sonucuna varmıştır. Uygulamaya ilişkin hukuki tartışmalarda da Yargıtayın görüşünü paylaşanlar tarafından, toplu iş sözleşmesinin kapsamına kimlerin girecekleri konusunun tarafların takdir ve yetkisine bırakıldığı ve taraflara tanınan toplu sözleşme özerkliğinin sonucu