Borsa üyeleri ile menkul kıymet yatırımcıları arasındaki uyuşmazlıklar

Abstract

121 ÖZET Sermaye piyasasındaki hukuki düzenlemelerin asli gayesi sermayeyi tabana yaymaktır. Bu anlamda özellikle küçük ve orta ölçekli yatırımcıları korumak, sermaye piyasasından uzak tutmamak gerekmektedir. Bunu sağlamanın bir yolu yolu sermaye piyasasındaki düzenleyici otoritelerin etkinliklerinin ve özerkliklerinin arttırılmasından; bu kurumların kendi kendilerini yönetmelerinden geçmektedir. İMKB, görev ve yetki çerçevesi dahilinde; yatırımcıları, menkul kıymetleri işlem gören şirketler ve işlemlerdeki ani fiyat hareketlerinden kaynaklanan risklerinin yanısıra aracı kuruluşlardan gelebilecek risklere karşı da korumaktadır. YATIRIMCILARIN SERMAYE PİYASASINDA YAŞADIKLARI RİSK GRUPLARI ARACI KURULUŞLAR ŞİRKETLER HİSSE SENEDİ FİY ATLARI ARACI KURULUŞUN KAPATILMASI, MALI DURUMUNUN ZAYIFLAMASI. ŞİRKETLERİN ÖZEL DURUMLARIN AÇIKLANMASINDA YETERLİ ÖZENİ GÖSTERMEMESİ. YAPAY FİYAT HAREKETLERİNDEN YATIRIMCIYI KUSURLU OLARAK MAĞDUR ETMESİ BEKLEDİKLERİ TEMETTÜNÜN VERİLMEMESİ. ŞİRKET PİYASA DEĞERİNİN ÇOK SIK DEĞİŞMESİ VE BU DEĞİŞİKLİĞİN SOMUT NEDENİNİN BULUNAMAMASI Borsa'nın güven fonksiyonu vardır. Her isteyen anonim şirket, Borsa'da menkul kıymet alım-satım işlemlerine aracılık edemez. Menkul kıymetleri Borsa kotuna kabul edilmez. Aynı şekilde her A.Ş. Borsa'da aracı kuruluş sıfatıyla çalışamaz. Yatırımcılar için, alım-satım emri verdikleri, komisyonculuk ilişkisi kurdukları aracı kuruluşlar açısından riski Borsa işlemleri yönünden ortadan kaldırmak için İMKB'na uyuşmazlıkları inceleme yetkisi verilmiştir. Yatırımcılar Borsa üyelerinin kendilerini mağdur ettiği iddiası ile Borsa'ya müracaat edebilirler. Bu takdirde Borsa Yönetmeliği uyarınca uyuşmazlık prosedürü takip edilir. Bu inceleme sonucunda Borsa Yönetim Kurulu, ihtilaf hakkında karar verir. SPK'na itiraz yolunun tüketilmesi ile bu tür kararlar kesinleşir. Kurul Karar Organı'nın verdiği karar nihaidir. Mezkur kararda, yatırımcının, Borsa üyesinin borsa işlemlerinden doğan faaliyetleri neticesinde mağdur olduğu belirlenmişse, Üye bu kararı yerine getirmek zorundadır.122 Aksi halde 91 Sayılı KHK ile Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkındaki Yönetmelik'in 13.maddelerinde yer bulan 'teminat` devreye girer. Borsa tarafından şikayet eden yatırımcı zararı, şikayet edilen Üye'nin bu teminattan karşılanarak, Borsa Yönetim Kurulu kararı icra edilir. Üye, bu şekilde eksilen teminatı tamamlamadıkça, Borsa'da hisse senedi alım satım işlemi yapamaz.Burada, yatırımcı'nın borsa işlemlerinden doğan zararı, Üye'nin Borsa nezdinde bulunan teminatı ile sınırlıdır. Bu aşamada Yatırımcı, Borsa Üyesi ile arasındaki Borsa işlemlerinden doğmayan uyuşmazlıkların çözümü için idari başvuru mercii olarak ancak Sermaye Piyasası Kurulu'na başvurabilir. İMKB, etkin sermaye piyasası oluşturulması hedefinde yatırımcıların yaşadıkları riskleri en aza indirme gayreti içerisindedir. Kuruluşundan itibaren geçen 11 yılda görev ve yetki alanı çerçevesinde aracı kuruluş müşteri uyuşmazlıklarını incelemekte ve karara bağlamaktadır. İMKB'nın gelişme dinamiği içerisinde bağlı olduğu kurallar, pekiştirici hukuki düzenlemeler yapılmasını gerekmektedir. İMKB'nın hukuki ve teknik alt yapısı olgunlaşmış borsalar düzeyine gelmesi ile bu tür sorunların en aza ineceği açıktır. Türkiye'de tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak için sadece sermaye piyasasının düzenlenmesi yeterli olmamaktadır. Bu alandaki tek belirleyici yasa SP Kanunu değildir. TTK, BK, İİK'nun ilgili ve eksik kalan maddelerinin de ele alınması gerekmektedir. Bir ölçüde Avrupa standartlarını sağlayan sermaye piyasası mevzuatının ve SPK, İMKB gibi otoritelerin izleme, gözetim denetleme uygulamalarının yanısıra başta söz konusu kanunlar, sermaye piyasasına uyum açısından ele alınmalıdır. Borsa Üyesi ile müşterileri arasındaki ihtilafları karara bağlayan ihtisas mahkemelerinin kurulması yönünde hukuki düzenlemeler yapılmalıdır. Ayrıca, AT'nin Yatırım Hizmetleri Direktifine uygun olarak benimsenen tazmin programı paralelinde hukuki düzenlemeler yapılması, yatırımcıların korunması ve sermaye piyasasına tam güvenin sağlanmasının önemli bir basamağı olacaktır. Burada, yatırım şirketlerinin başarısızlığı halinde küçük ve orta ölçekli yatırımcıların korunması gayesiyle asgari koruma limiti 20.000 ECU olarak tesbit edilmiş; bazı yatırım şirketleri bu programa katılma zorunluluğuna tabi tutulmamış; yatırım şirketinin mali durumunun yatırımcı taleplerini karşılayamayacak kadar sarsılması veya adli mercilerin yatırım şirketinin finansal şartlarını ve yatırımcıların şirkete karşı taleplerini askıya alan bir karar vermesi durumunda tazmin programının devreye girmesi öngörülmüştür187. Ülkemizde talep ayağı arzulanan seviyeye gelmesi ve küçük yatırımcı bilinçlenmesi süreci bitene kadar, bu tür fona, yatırımcının her türlü zararının dahil edilmesi yerinde olacaktır kanaatindeyiz. 187 İMKB Araştırma Yayınları, No:8, Avrupa Birliği Sermaye Piyasalarının Entegrasyonu ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Dr.Meral VARIŞ TEZCANLI, Dr.Oral ERDOĞAN, Mayıs 1996, s.85.