Opsiyon değerlemenin temelleri ve temel opsiyon değerleme modelleri ile stokastik değişkenliğin imkb hisse senedi piyasalarında geçerliliklerinin araştırılması

Abstract

Bu çalışmanın amacı temel opsiyon fiyatlama modellerinin İMKB'dekigeçerliliklerinin araştırılmasıdır. Bu nedenle 1998-2004 dönemi için geçerli olmaküzere 17 hisse senedi ve iki endeks üzerine yazılmış olan 3.192 adet bir ay vadeli,avrupa tipi, kar payı korumalı, başabaş alım ve satım opsiyonları tasarlanmış veBlack-Scholes modelinin iki ve binomial modelin ise beş versiyonunun kullanımı ilefiyatları tahminlenmiştir. Tahminlenen fiyatlar ile opsiyonun üzerine yazıldığıvarlığın yazım anındaki cari fiyatlarının oranlanması yoluyla elde edilen alım/satımsigortası maliyet oranları ile ilgili opsiyonun vadesi içerisinde gerçekleşendeğişkenlikleri arasındaki ilişkinin düzeyi regresyon, serisel korelasyon analizlerininve anakütle ortalama testlerinin kullanımı ile araştırılmıştır. Elde edilen bulgularagöre alım/satım sigortası maliyet oranları ile gerçekleşen değişkenlikler arasındagenel olarak yüksek ve anlamlı ilişkiler vardır. Opsiyon fiyatlarınıntahminlenebilirliklerinin yüksekliği açısından, İMKB-30 ve İMKB-100Endeksleri'nin üzerlerine yazılmış olan opsiyonlarla birlikte veya bunların hemenardından, üzerlerine yazılan opsiyonların işlemlerine başlanması en mümküngörünen hisse senetleri alfabetik sırayla AKGRT, ARCLK, EREGL, FROTO,KCHOL, PTOFS, SAHOL ve TOASO'dur. Örnek kütleye dahil olan bir çok hissesenedinin fiyatlanabilirlik düzeylerinin 1998'den 2004'e doğru yükseliş eğilimindeolduğu da belirlenmiştir. Endeksleri için ise ilgili dönemde kesin bir yükselişten sözedilemez ancak bunun en belirgin nedeninin dönem içinde fiyatlanabilirlik düzeyindegerçekleşen tek bir sert ve kısa süreli düşüş olduğu da tespit edilmiştir. Dolayısıyla,ilgili dönem için geçerli olmak üzere, piyasanın zayıf düzeyde etkinliğe yaklaşmayaçabaladığı, bu konuda çok kararlı olmasa da bir eğilim gösterdiği, bir meyile sahipolduğu söylenebilir.

The main objective of this study is to determine the validity of basic optionvaluation models in İstanbul Stock Exchange (ISE). To reach stated objective 3,192european type, dividend protected, at-the money, one-month maturity call and putoptions written on 17 different stocks continuously traded in ISE and two indicesdesigned and price predictions acquired by two different versions of Black-Scholesmodel and five different versions of binomial model, and by related daily closingdata for the period of January 1, 1998 ? December 31, 2004. The relations betweencall/put insurance cost ratios which are defined as predicted prices of options dividedby spot prices of underlying assets at the time of writing and realized volatilities ofunderlying assets are investigated by using regression and serial correlation analysisand paired-samples t tests. According to the findings, in general, there is a high andsignificant level of relation between call/put insurance cost ratios and realizedvolatilities. According to level of predictability of their option prices, it is highlypossible that options written on at least eight stocks which are, in alphabetic order,AKGRT, ARCLK, EREGL, FROTO, KCHOL, PTOFS, SAHOL and TOASO willbe able to be traded in near future with or just after the starting of the transactions ofoptions on ISE-30 and ISE-100 indices. The level of predictability of prices ofoptions on many of stocks included in the sample is also increasing from beginningto end of the sample period. But this judgement can not be stated for both of theindices, hovewer the main cause is a single, short lasted and sharp decrease in pricepredictability. Consequently it can be said that there is a tendency in the market toreach weak level of efficiency from the beginning of 1998 to the end of 2004,.even ifits level of stability is not high.