Davranışsal finans ve fiyat köpüğü: İMKB endekslerinde fiyat köpüğüyle ilgili mevsimsel birim kök araştırması

Abstract

Bu çalışma; ilk üç bölümde davranışsal finansla ilgili literatür taraması, son bölümde ise uygulama olmak üzere toplam dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, geleneksel finans yaklaşımına alternatif olarak ortaya çıkan davranışsal finans yaklaşımından, ikinci bölümde genel olarak yatırımcı davranışlarını etkileyen psikolojik faktörlerden, üçüncü bölümde de bu faktörlerin yatırım kararları ve varlık fiyatları üzerindeki etkisini inceleyen teorilerden bahsedilmiştir. Son bölümde ise bir varlığın piyasa değerinin gerçek değerinden sapması anlamına gelen fiyat köpüğü olgusu açıklanarak İMKB'de fiyat köpüğünün mevsimsel olarak varlığı araştırılmıştır. İlk olarak; Ocak 1997- Mayıs 2008 yılları arasında bazı İMKB endekslerinde Genişletilmiş Dickey Fuller (ADF) testi kullanılmıştır. Bu test zaman serisindeki mevsimsel etkiyi hesaba katmadığı için yanıltıcı sonuçlar vereceği düşüncesiyle mevsimsel birim kök testi uygulanarak hangi endekslerde ve hangi aylarda fiyat köpüğünün var olduğu saptanmıştır. İkinci olarak; araştırdığımız dönem, kriz dönemini barındırmasından ötürü iki alt döneme ayrılmış ancak kriz öncesi dönem için veri azlığı nedeniyle analizler yapılamamış, kriz sonrası dönem için ise aynı analizler tekrar edilmiştir.Araştırmada İMKB Ulusal-Tüm, İMKB Ulusal-100, İMKB Ulusal-30, İMKB Ulusal Sınai Endeks, İMKB Ulusal Hizmetler Endeksi, İMKB Ulusal Mali Endeks, İMKB Ulusal Teknoloji Endeksi ve İMKB Ulusal Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklıkları Endeksi olmak üzere toplam sekiz adet endeksin aylık kapanış değerleri kullanılmıştır. ADF testi kullanılarak yapılan analizde araştırmada kullanılan bütün endekslerde hem Ocak 1997-Mayıs 2008 dönemi hem de Mart 2001-Mayıs 2008 dönemi için fiyat köpüğünün var olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Mevsimsel Birim Kök testi sonuçlarına göre ise; Ocak 1997-Mayıs 2008 dönemi için U-Tüm, U-100 ve Yort Endekslerinde fiyat köpüğü olgusuna rastlanmamış, U-30, U-Sin ve U-Hiz Endekslerinde 8. ayda, U-Mali Endeks'te 3., 5., 8. ve 9. aylarda, U-Tek Endeksi'nde ise; 1., 4. ve 8. aylarda fiyat köpüğü olgusuna rastlanmıştır. 2001 krizinden sonraki dönemler için ise; U-Tüm Endeksi'nde; 1., 7., 8. ve 9. aylarda, U-100 Endeksi'nde; 1., 7. ve 8. aylarda, U-30 Endeksi'nde; 1., 2., 7., 8. ve 9. aylarda U-Hiz Endeksi'nde; 1., 3., 7., 8, 9. ve 10. aylarda, U-Mali Endeks'te; 2., 8. ve 9. aylarda, U-Tek Endeksi'nde; 1. ayda, Yort Endeksi'nde ise; 1. ve 8. aylarda fiyat köpüğü olgusuna rastlanmıştır.

This study consists of four parts. First three parts examine the literature about behavioral finance and the last part is the practice section. The topic of the first part is the behavioral finance approach which appeared as an alternative to the traditional finance approach.In the second part, psychological factors that generally affect investor behaviours is examined.In the third part, the theories that study the effects of these factors on investment decisions and existence of the prices are discussed. At the last part, the phenomenon of price bubble which means deviation of market prices from their fundamental values is discussed and the seasonal existence of price bubble in ISE is searched.In the last section, we implemented an Augmented Dickey Fuller test to some basic ISE indices returns between January 1997- May 2008. In order to analyse the possible seasonal affects that cannot be reflected to the results of ADF tests, we also implemented seasonal unit root tests to the ISE data.We continued our analyses by determining two subperiods that are generated by dividing the full period into two parts. The first part is considered as pre-crisis period (before Nowember 2000) and the second subperiod is considered as the post-crisis period (after march 2001). But as the number of observatory is not sufficient for unit root analysis, we decided to implement our tests only to the second subperiod.In the research, monthly close values of eight main indices are utilized. These indices are listed as ISE National-All Shares, ISE National-100, ISE National-30, ISE National Industrial index, ISE National Services Index, ISE National Financial Index, ISE National Technology Index and ISE National Stocks and Bonds Investment Trust Index. The analysis which is done by implementing ADF test show that, all indices analysed in the research have price bubbles in the periods of January 1997 ? May 2008 and March 2001 ? May 2008. According to seasonal unit root test, we can not reach the evidence of the existence of bubbles in National-All shares, N-100 and Investment Trust Indices for the period of January 1997 ? May 2008. However results show that bubbles existin N-30, National Industrial and National Services Indices in the 8th month, and in National Financial Index in the 3rd, 5th, 8th and 9th months and finally in National Technology Index in the 1st, 4th, 8th months. For the period after the economic crisis in 2001, there are bubbles in National- All shares Index in the 1st, 7th, 8th 9th months, and in N-100 Index in the 1st, 7th, 8th months, and in N-30 Index in the 1st, 2nd, 7th, 8th and 9th months, and in National Services Index in the 1st, 3rd, 7th, 8th and 9th and 10th months, and in National Financial Index in the 2nd, 8th and 9th months and in National Technology Index in the 1st month, and finally in Investment Trust Index in the 1st and 8th months.