Faize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesi ve bir uygulama

Abstract

Finansal kuruluşlar başta olmak üzere hemen hemen tüm işletmelerin karşı karşıya oldukları risklerden biri de faiz riskidir. Faiz oranındaki dalgalanmalar işletmeleri olumlu ya da olumsuz etkileyebilmektedir. Dolayısıyla işletmelerin karşılaştıkları risklere karşı korunmak amacıyla kullandıkları yöntemlerden biri de faize dayalı vadeli işlem sözleşmeleridir.Bu çalışmada faize dayalı vadeli işlem sözleşmeleri incelenirken temel türev ürün olan futures, forward, swap ve opsiyon sözleşmeleri esas alınmıştır. Çalışmada öncelikle faize dayalı vadeli işlem sözleşmeleri anlatılmış, ardından bu ürünlerin kayda alınması, değerlenmesi ve raporlanması konusunda yayınlanmış ulusal ve uluslararası standartlar açıklanmıştır. Ardından faize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesine yönelik örneklere yer verilmiş ve ülkemizde faaliyet gösteren ulusal bir bankanın bu ürünleri ne ölçüde, hangi amaçla kullandığı ve bu ürünleri muhasebeleştirmede ve raporlamada hangi yöntemleri izlediğini göstermek açısından bir vak'a çalışması yapılmıştır.Yapılan çalışma sonucunda ülkemizde bankacılık sektöründe faize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin kullanımının amaçları, muhasebeleştirme ve raporlama yöntemleri saptanmıştır. Yapılan çalışmayla ülkemizde faaliyet gösteren bankalarının büyük çoğunluğunun faize dayalı vadeli işlem sözleşmelerini nakit akış riskinden korunmak amacıyla yaptıkları, gerçeğe uygun değer riskinden korunmanın riskten korunma yöntemleri arasında olmasına rağmen muhasebeleştirilmesinde ve raporlanmasında spekülatif amaçla elde bulunan türev ürün gibi yer aldığı saptanmıştır.

One of the many risks that almost all companies and especially the financial companies face is the interest risk. The fluctuations in the interest rate may affect the companies in a positive or negative way. Therefore one of the methods used by the companies to protect themselves from the risks they face is the interest rate based derivatives contracts.In this research, while the interest-based derivative contracts are being reviewed, the basic derivative products namely futures, forward, swap and option contracts were considered. First the interest-based derivative contracts were described, and then national and international standards about the recording, evaluation and reporting of these products were explained. As a follow-up examples regarding accounting for the interest rate based derivative contracts were given and a case study was conducted in order to show to which extend and for which purpose these products were used by a domestically operating bank in our country and which methods were chosen to account and report for these products.As a result of the study, the purpose of use and the methods for accounting and reporting for the interest rate based derivative contracts in pure country is determined. With the study, it can be shown that the majority of banks operating in our country use the interest rate based derivative contracts to protect themselves against the cash flow risk; and also that even though protection against fair value risk is among the methods for protection from the risk, it is considered as a derivative product kept for speculative purposes in its accounting and reporting.