İlk dönem islâm kelâmcılarının teslîs eleştirileri

Abstract

Bu çalışmada ilk dönem İslâm Kelâmcılarının Hıristiyanlığın teslîs inancına yönelttiği eleştiriler ele alınmaktadır. Bundan dolayı çalışma Gazzâlî'ye kadar olan Mütekaddimun dönemi Kelâmcılarının eleştirileriyle sınırlandırılmıştır. İslâm Kelâmcıları Kur'an'dan ilham alarak tevhîd inancının esaslarını ispat ederken diğer din ve mezheplerin görüşlerini de eleştirmişlerdir. Hıristiyanlıkla ilgili diğer meselelerle birlikte üzerinde en fazla durulan husus, İsâ'nın konumudur. Hıristiyanların İsa'nın Allah'ın Oğlu olduğu iddiaları, Kelâmcılar tarafından derinlemesine ele alınıp reddedilmiştir. Bu bağlamda eleştiriler de genellikle Konsillerde alınan kararlarla ulaşılan Baba, Oğul, Kutsal Ruh anlayışı çerçevesinde meydana gelen teslîs tartışmaları neticesinde doğan Nesturîlik, Ya'kubîlik ve Melkânîlik mezhepleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Söz konusu bu üç mezhebin teslîs anlayışlarını eleştiren ilk dönem Kelâmcıları konuyu daha çok ulûhiyet bahsi içinde ele almışlardır. Kelâmcıların bir kısmı Hıristiyanların Kutsal metinlerini kullanarak eleştiride bulunurken, diğer bir kısmı ise sadece rasyonel delillerle yetinmişlerdir.

In this study, it is dealt with that Early Islamic Kalam scholars criticized Christian trinity doctrine. Therefore, the study is limited with criticisms of Mutekaddimin kalam scholars before Gazzali. Kalam scholars tried to substantiate tawhid doctrine, which is inspired by Quran, criticizing the theological ideas of other religions and sects. The most significant point in this discussion is the position of Jesus Christ, besides other issues with Christianity. The Christian claims, which Jesus Christ is the Son of Allah, had criticized profoundly by Kalam scholar. There were controversial polemics, religious separations and anathemas after acceptance that Jesus Christ is the Son of God during the early period of Christian councils. The ideas of Nestorian, Jacobite and Melkite churches, which had been emerged from the debates of nature of Jesus Christ, had been examined in the texts of Kalam scholars. Early (Mutekaddimin) Kalam scholars that had discussed the idea of trinity of these three Christian Sects had dealt with the matter in the frame of theological debate. Some scholar had criticized these ideas using the Christian Holy Book and some of them had applied the rational evidences to that matter.