Sava Paşa`nın Girit valiliği (1885-1887)

Abstract

19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğu'nda mutasarrıflık, valilik, nazırlık gibi birçok önemli devlet görevinde bulunmuş olan Yani Sava Paşa devrinin tanınmış gayr-i Müslim devlet adamlarındandır. Doktor olarak başladığı kariyerini devlet adamlığı ile sürdürmüş ve hayatının sonlarında Paris'e çekilerek burada İslam Hukuku alanında Fransızca eserler kaleme almıştır. Bunların yanında Osmanlı İmparatorluğu için bir dönüm noktası olan Kânûn-ı Esâsî'nin hazırlık çalışmalarında etkin olarak rol alan Sava Paşa, eğitimcilik yönüyle de imparatorluk içerisinde batı tarzında bir yüksek öğretim kurumu oluşturma teşebbüslerinin ikincisinin başında bulunmuştur.Bu çalışmamızda bu çok yönlü devlet adamına dair genel bir çerçeve çizdikten sonra 1885 Mayıs'ında atandığı Girit valiliği araştırma konusu edilecektir. 1887 Ocak'ına kadar devam eden bu valilik birçok açıdan `zorakilikler' taşımaktadır. Sava Paşa ve Giritliler bu valiliği istememekte ve Meclis-i Vükelâ Sava Paşa'yı vali olarak atamayı düşünmemektedir. Onun Girit valisi olmasını isteyen tek kişi II. Abdülhamid'dir. Bu çalışma ile bir taraftan 1885'ekadar çeşitli ihtilallerle sarsılmış ve 1878'de özerk denebilecek bir yönetim elde etmiş olan Girit için, diğer taraftan yaşlı ve tecrübeli bir devlet adamı olan Sava Paşa için bu `zoraki valiliğin' ne anlam ifade ettiği anlaşılmaya çalışılacaktır.

Ioannis Savvas Pasha, who held important offices as a governor and minister in the second half of the nineteenth century Ottoman Empire, was a well-known non-Muslim statesman of his age. He started his career as a doctor of medicine and maintained it as a statesman. In his declining years he retreated to Paris and concerned himself with writing his famous books on Islamic Law. Moreover he took an active role in preparation of Kânûn-ı Esâsî (Basic Law), which is a crucial milestone for Ottoman Empire. Apart from all these he was an educationist and at the head of the second attempt for establishing a modern university in Ottoman Empire.This study, after drawing a general picture of this multifaceted statesman, deals with his governorship period in Crete which lasted between June of 1885 and January of 1887. This assignment bears `unwillingness? features in many aspects. Savvas Pasha and Cretans were not desirous of this governorship. The council of ministers did not intend to appoint him. Only one who was willingly participated in this process was Abdul Hamid II himself. In this regard this study aims to describe this `unwilling? governorship both on the part of Savvas Pasha, who was an old and experienced statesman, and Crete, which had been shaken with a range of insurrections and gained a kind of autonomous government at that time.