İstanbul ilinde sosyoekonomik kültürel durumu farklı üç yerleşme bölgesindeki annelerin 0-24 aylık bebek ve çocuk beslenmesine ilişkin bilgi ve davranışları

Abstract

- 158 - 7, ÖZET Sağlıklı bir çocuğun doğup büyümesi ve gelişmesi için gerekli bakım ve dengeli beslenme olayı, annenin bilgi ve davranış mdaki değişmelere bağlıdır. Bu değişmelere, gelenek ve göreneklerin, toplumun fiziksel, sosyal ve kültürel nite liklerinin, ekonomik olanaklarının yanısıra, kadının öğrenim ve eğitim durumu da etken olmaktadır. Sonuç olarak bütün bu etkinlikler bebek ve çocuğun beslenmesine yansıyarak konuya çözüm getirecektir. Çalışmamız, bebek ve çocuk beslenmesi konusunda durum saptaması yapabilmek ve günümüzde, yaşadığımız ilde bu konuyu etkileyen değişmeleri bulgulayarak, sorunu diğer çalışmacıla rın, ülke içinde yaptıkları benzer çalışmaların ışığında bir kez daha dile getirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu ne denle İstanbul ilinde, farklı sosyoekonomik kültürel düzeyle rin gözlendiği üç yerleşme bölgesinde, 0-24 aylık bebek ve çocukları olan anneler seçilerek bu annelerin bebek ve çocuk beslenmesi konusundaki bilgi ve davranışlarına, sosyoekonomik kültürel durumlarının etkinliği araştırılmıştır. Araştırma bölgemizin seçimindeki ön bilgi ve gözlemle rimizin doğruluğu, annelerin doğum ve uzun süre yaşadıkları yerlerin, eşlerin ve kendilerinin okuma-yazma oranlarının, aile modellerinin ve çocuk sayılarındaki farklılığın istatis tiksel değerlendirilmesi ile de kanıtlanmıştır.- 159 - Çalışmada, annelerin iyi beslenmiş bebek tanımı, be bekleri besleme zamanı, ne ile besledikleri, nasıl besledik leri ve ilk besin olarak neler verdikleri, ek besine ilişkin görüşleri, anne sütü verme ve kesme zamanı konusunda bilgi ve davranışlarına ailelerin sosyoekonomik kültürel etkenlikleri nin varlığı gösterilmiştir. Sosyoekonomik kültürel durumu, iyi ve orta olarak ni telendirilmiş birinci ve ikinci gruptaki annelerin yaptıkları tanımlarda, konuya ilişkin bilgileri davranışlarına yansıtma larında toplumumuzun törelerinden çok eğitimin etkinliği gö rülüyordu. Gecekondu yerleşim bölgesi olan üçüncü gruptaki annelerde gerek bilgi durumu, gerekse bu bilginin davranışa yansımasında törelerin ve yetersiz eğitimin etkinliği belir gindi. Çoğu kez tanımlar ve yanıtlar gelenek ve göreneklerin gücünü yansıtan nitelikte ve bilimsellikten uzaktı. Araştırma sonuçlarına göre, ekonomik sorunlarını çö zümlemiş, yaşamında sosyal aşamayı yapmış, birinci grup anne ler, konuya ilişkin bilgi ve davranışlarında şehirleşmenin etkisi ile aile ve toplum geleneklerini yitirmişlerdi. Çocuk beslenmesinde zamanla özenme ve rahat etme duygusundan kaynak lanan yanlış bir davranış içindeydiler. Bu kesimdeki ekonomik refah, bebek beslenmesinde çoğu kez anneyi diğer kesim anne lerden daha bilinçli kılmada yeterli nedeni yaratamamıştı. Nitekim, araştırma yaptığımız yerleşme merkezlerindeki hızlı kentleşme, endüstrileşme ailelerin ve annelerin konuya iliş kin görüşünü etkilemişti. Bu bölge anneleri, bebeğin anne sü tü ile beslenmesi görüşünde olmalarına karşın, çabuk ve kolay hazırlanan, sunuda güçlük çekilmeyen besilere doğru yöneldik lerinden bu ideal uygulamayı davranışlarına yeterince yerleş- tirememiş ve de çocuklarını normal süreden önce anne sütünden kesmişlerdi. Ancak, daha önce de belirttiğimiz gibi bu kesim annelerdeki sağlıklı iç güdü, çevreden gelen olumlu öneriler, sağlık eğitiminin yanısıra konu ile ilgili eğitimi hekim mua-- 160 yenehanesi ya da diğer sağlık kuruluşlarından almaları ve son yıllarda sayıları artmış olan, konu ile ilgili basılı yayın ları titizlikle izlemeleri, onların bilgi ve davranışlarını olumlu bir biçimde etkilemişti. Araştırmada, bu grup annelerin, ek besinlere başlama olayında da anne sütü konusundaki davranışları gözlenmiştir. Sosyoekonomik kültürel durumu düşük olan üçüncü gruptaki an neler ise, ek besiyi alamama, türünü bilememe, haz ir 1 ıyamama, anne sütü vermedeki kolaylık ve törelerinden kaynaklanan bil gileri nedeniyle anne sütünü normalden daha uzun süre vermeyi yeğliyorlardı. Gecekondu bölgesinde annelerin konuya ilişkin bu davranış biçimleri radyo, televizyon gibi görsel, işitsel yayınlarda ve basılı yayınlarda görüntülenen kırsal kesim ka dınının davranışından fazla farklı değildi. Araştırmada sosyoekonomik kültürel düzeyi yüksek olan birinci grup'anneler ile düşük olan üçüncü grup annelerin ko nuya ilişkin bilgi ve davranışlar ındak i farklılığı orta sos yoekonomik kültürel düzeydeki ikinci grup anneler dengeliyor du. Çoğunluğu öğretmen, sekreter ve büro memurları gibi be lirli gelirleri olan ailelerin oluşturduğu bu grupta, anneler bebek ve çocuk beslenmesi konusunda oldukça bilinçli idiler. Geleneklerini edindikleri yeni bilgilerin ışığında olumlu olarak geliştirmişlerdi. Bilgilerinin davranışlarına yansıma dığı durumlarda ise olanaklarının elverişsizliği dikkat çeki yordu. Araştırmamız sonucunda, annelerin bebek ve çocuk bes lenmesi ile ilgili bilgi ve davranışlarına aile yapısı, eko nomik düzen, özellikle de anne eğitiminin yanı sıra eğitim kuruluşlarında sağlık konusunda yeterli bilgi ver i lememes i- nin, bölgedeki sağlık ünitelerinin nitelik ve nicelik olarak eksikliğinin, ailenin ve toplumun gelenek ve görenekleri gibi çok sayıdaki etkenlerin etkinliği açıkça görülüyordu.- 161 - Bütün bu etkinliklerin bir bütün olarak ele alınması, toplumumuzun öğelerinde ve özellikle de annelerin bilgi ve davranışlarında, olumlu aşama yapabilecek değişikliklere ne den olacaktır.

- 162 - SUMMARY Necessary care and balanced nourishing which are very important for the birth of a healthy baby and its growing depend to the differences of knowledge and behaviours of mothers. On these differences; traditions, physical, social, cultural structures community, economic pos s ibil i tes, educational and training levels of women very much effects. Finally, these effectiveness are reflected to the nourishing of a baby and child and will bring solutions to these problems. Our studies were aimed to outline the following subjects, determining the situation about nourishing of babies and children, and finding the changing effects on these fields in this province we live in. Comparing the results once more with the results of the same studies of other researchers mare in the countrywide. Our studies are realized in Istanbul, in three different quarters, varying from each others, in view of socioeconomic cultural levels, among the mothers having 0-24 Months old babies and children. Our studies have been concentrated on the effects of the socioeconomic cultural levels of these mothers, on their knowledge on the field of nourishing of babies and children and on their behavioures The correctness of the selection of the research areas have been proved by the differences of the statistical163 - evaluations of the birth and growing places of mothers, of reading and writing rates of them and of their husbands, of the type of families and of the number of children. In this study the following cases have been observed, the opinious of the mothers about the well nourished baby, nourishing times, foods used for nourising, nourising methods, types of foods used at the beginning of nourishing, opinion of the mothers on the additional foods, the time of beginning and stopping of nourishing with mothers milk, the effects of the socioeconomic and cultural levels of the fami lies on the above cases. The information received on this subject from the mothers having good or medium socioeconomic cultural levels, in the first and in the second catagories, revealed that education had higher effects on their behavioures rather than their traditional customs of the community. In the slum quarters which were considered as the third category, the mothers, in view of knowledge and behavioures were under the effects of their traditional customs with insufficient education. In many cases, the information received from these mothers have reflected the power of traditional customs on them which were very far from being scientific. According to the results of this study, the mothers in the first category having no economic problems, achieving developments in their social life, assimilating the effects of living in town, have lost the traditional customs of their families and community, were in a wrong behaviour on the nourishing of child. This behaviour was originating from the tendency of living in confort. However in this category the higher economic possibilities could not create a rather different knowledge in child nourishing in the mind of mothers than those in the other categories. Also, in the quarters- 164 - where we made this research, the speedy entring in town life and industrialization there have effected to the opinions and behavioures of the families and of mothers on this subject. Mothers in these quarters were accepting the benefits of nourishing of babies with their mother's milk, but easy prepared and served. food were leading them to stop mother's milk befor its normal time. As we have outlined above, the instinct of the mothers in this category, positive proposals from the community, health training as well as training on this subject taken from the health organisations and from medical doctors, reading increased publications on this subject were directing them to change positively their knowledge and behavioures on the nourishing methods. In the research, it was observed that the behavioures of the mothers in this category on the beginning time to give additional food to their children, were the same of their opinion of stopping the mothers milk befor normal time. In contrary, mothers in the third category having low socioeconomic cultural levels were prefering to lenghten the duration of nourishing by mother's milk, because of they could not buy additional foods and of lack of knowledge on their types, and methods of preparation, of the ease of giving mother milk by their familiarisation to their traditional customs. In the slum quarters the behavioures of mothers on this subject were not different from those women living in the country sites. The living behavioures of those women were often shown on the television, by radio and by audiovisual publications. In this research, the differences of knowledge of knowledge and behavioures on this subject observed between mothers having higher socioeconomic cultural level and the mothers of the low level of the tihrd category were balanced by the mothers in the second category having middle socio-165 economic cultural levels. In the first category, families having fixed earnings and consisting by majority of teachers, secretaries, office clercks, the mothers were rather concious on child nourishing. They have developed their traditions under the light of new information, they accuried from the community. In some cases, their knowledge was not reflected on their behavioures because of their impos ib il it ies. This situation was attracting the attentions. At the end of our research we have observed that the below listed reasons were effecting to the knowledge and behavioures of mothers on the subject of nourishing of babies and children, composition of families, economical structures, lack of health education which should be given by the educational institutions, lack of the sanitary units in the area, in view of quantity and quality, traditional customs of families and community etc. Improvement of the above effects as a whole will develop knowledge and behavioures of the individuals of our community and especially will develop the minds of mothers. These improvements will realize fundamental changes towords the development objectives.