Uluslararası hukukta Jus Cogens (Emredici kurallar)

Abstract

Bu çalışmada uluslararası hukuktaki jus cogens (emredici kurallar) kavramının içeriği ve farklı alanlardaki hukukî etkilerine ilişkin sorunlar üç bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde kavramsal bir çerçeve çizilmiştir. İkinci bölümünde, uluslararası mahkemelerin kararları ışığında emredici normların saptanmasında başvurulacak ölçütler ile jus cogens niteliği kabul edilen normlar belirlenmiştir. Ayrıca bu statüyü kazanabilecek normlar araştırılmıştır. Üçüncü bölümde jus cogens'e aykırılığın hukukî işlemler, sorumluluk hukuku ve yargı bağışıklığı üzerindeki etkileri incelenmiştir. Sonuç olarak günümüz uluslararası hukukunda jus cogens kavramının normlar hiyerarşisi bakış açısıyla değerlendirildiği görülmektedir. Bu nitelikteki normların belirlenmesinde bir bütün olarak uluslararası topluluğun emredici norm olarak kabul edip tanıması ve normdan sapmaya izin verilmemesinden oluşan biçimsel ölçüt kadar içeriksel ölçüt de önemlidir. İçeriksel ölçütü devletler arasında asgarî etik değerlere dayalı uluslararası kamu düzeni anlayışı oluşturmaktadır. Uluslararası mahkemeler mevcut emredici kurallar olarak, kuvvet kullanma, soykırım, insanlığına karşı suçlar, deniz haydutluğu yasakları, insan hakları ve insancıl hukukun temel kurallarını, kendi kaderini tayin hakkını belirlemiştir. Gelecekte bu statüyü kazanabilecek normlar ise geri göndermeme kuralı ile çevre hukukunun bazı temel kuralları olarak görünmektedir. Jus cogens'e aykırılığın hukukî işlemler üzerindeki etkisi geçersizliktir. Jus cogens'in ciddî ihlâli durumunda ek yükümlülükler içeren bir sorumluluk rejimi öngörülmektedir. Jus cogens'in ihlâli halinde devletin bağışıklığının ortadan kalktığı farklı kuramlarla ispatlanmaya çalışılsa da, uluslararası hukukta henüz bu yönde bir kural mevcut değildir.

This thesis investigates the concept of jus cogens in international law and the problems concerning their legal impact in different fields, in three chapters. The conceptual framework is defined in the first chapter. In the second chapter, the criteria to determine the peremptory norms are evaluated and the norms, jus cogens nature of which are accepted are listed in the light of court decisions. Furthermore, norms that are expected to gain this status are investigated. Finally, the third chapter inquires the impact of breaching jus cogens on legal transactions, law of responsibility and judicial immunity.Today's international law evaluates jus cogens from the point of view of hierarchy of norms. But to determine the norms of this nature solely the formal criterion, that is defined as recognition by the international community as peremptory and banning of derogation is not enough, the criterion of content is equally important. This criterion depends upon the idea of public order formed by minimum ethical values. International courts define prohibition of use of force, prohibition of genocide and crimes against humanity, the supression of slavery and slave trade, piracy, the fundamental rules of humanitarian law and the right of self determination as existing peremptory norms. The prospective peremptory norms are considered to be non-refoulement and some principal rules of environmental law. The consequence of breaching jus cogens is invalidity. Serious violation of peremptory norms is sanctioned under the law of state responsibility in special terms. Although a number of theories claim that a state cannot enjoy state immunity when it is in breach of a jus cogens norm, such a rule still does not exist in international law.