Trakya bölgesinde yetişen Allium scorodoprasum L. türü üzerinde taksonomik araştırmalar

Abstract

-77- OZET A. s corodoprasum L. kompleks bir türdür. Steam 1978 yılında, A.scorodoprasum L.. A. rotundum L.r A.waldsteinii G.Don ve A.jajlae Vved. türlerini, umbellada bulbil taşıyıp taşımamaları ve çiçek renginde ki bazı küçük değişikliklerden başka önemli ayırt edici özellikleri olmadığı gerek çesiyle birleştirmiş ve A, s corodoprasum L. türünün alttürleri olarak kabul etmiştir (subsp.acorodoprasum, âubsp. rotundum, subsp.valdsteinii. sübsp. ja j- lae). Alttürlerin hepsi Türkiye'de, ikisi ise subsp.soorodopraaum ve subsp. rotundum Trakya'da yetişir. Bu çalışmada Trakya'da yetişen iki alttür morfolojik, anatomik, kar- yolojik ve kimyasal yönden araştırılmış ve bu alttürlerin taksonomik durumları tartışılmıştır. Alttürler arasında gerek dış, gerekse iç morfolojik özellikler bakımından kesin farklar vardır. Bu nedenle alttürlerin tür kademesine yükseltilmesi ve isimlerinin 1978 yılından önce olduğu gibi A.seoro- prasum L. ve A. rotundum L. olması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına dayanarak iki tür aşağıdaki özellikleri ile birbirinden ayrılmışlardır. _1. Dış ve iç tunika zarıma ı^koyu-gr i, kırmızımsı-mor; soğancıklar ovoid-oblong, saplı ve skapusun üzerinde spata zarımsı; umbella bulb il i, 0-20 çiçekli, pediseller birbirine eşit, brakteolsüz; YAPRAK, kutikula mikropapilsiz; mezofilde su -depo eden hücreler yok; ksilemde sklerankima lifleri birkaç adet İ.5-5J SOĞAN, zarımsı yapraklardaki parenkima hücrelerinde basit geçit yok; kristaller kübik veya prizaatik, tek veya ikiz nadiren bir leşik, monohidrat veya trihidrat, sklerankima lifleri yok; KÖK, ekzoderma hücreleri küçük, 2-3 sıralı. &r. ? A. s corodoprasum 1. Dış tunika kabuksu veya fibrilli, sarımsı-kahverengi; iç tunika za rımsı, beyaz yada koyu mor; bulbiller farklı şekillerde; spata yeşilimsi-pem- be; umbella bulbilsiz, 25-100 veya daha fazla çiçekli, brakteollü; YAPRAK, kutikula mikropapilli; mezofilde 3-4 depo eden hücreler var; ksilem de skle rankima lifleri çok sayıda 4-3 sıra halinde; SOĞAN, zarımsı yapraklar da ki parenkima hücrelerinde basit geçit mevcut, kristaller druz şeklinde, skleran kima lifleri mevcut; KÖK, ekzoderma hücreleri büyük ve bir sıralı. A. rotundum-78- Her iki türün yaprak ve skapusunda flavono idler (.Apigenin Luteolin, Luteolin 7-dikozit) soğanlarında aapogenin bileşikler (Cammogenin ve Dios-'.genin) kromatografik olarak saptanmıştır. A. scorodoprasum Avrupa-Sibirya fitoeoğrafik bölgesi elementi, A. ro tundum ise Akdeniz bölgesi elementidir.

-79- SUMMAKY A.scorodoprasum L. is a complex species. Steam 1978, can find no significant difference, apart from the presence or absence of bulbils in the umbel and minor variation in flower colour, between A.scorodoprasum L.f A. rotundum L.......,i. jajlae Vved. and A.waldsteinii G.Don and have accordingly- united them as subspecies (subsp. scorodoprasun subsp. rotundum; subsp.ja.jlae> subsp.waldsteinii). All tehese subspecies are found in Turkey (16) and two (subsp.scorodopraaum and subsp. rotundum ) in European Turkey. The present study deals with morphological, anatomical, karyological and chemical investigations carried out on A. scorodoprasum subsp.scorodopraaum and subsp. rotundum in European Turkey and taxonomic position of them are discussed. A close examination of the outer and inner morphological charac ters show that these two subspecies should be treated as different species and their names as had, till. 1978, been A.scorodoprasum L. and A. rotundum L. According to the results of our present work, we can distinguish between these two species as follows s 1- Outer and inner tunics membranous, drak grey or reddish-violet, bulb lets ovoid-oblong, stalked and enclosed within sheaths of lower part of stem} spa î yellowish} umbel with bulbils, 0-20 flowered} pedisels equal, without bracteol. LEAF} cuticle without micro papilla, no water storing cells in mesophyll, a few (3*5) sclerenchmatic fibres in xylem. BULB, simple pits of parenchyma cells absent in membranous leaves, crystals cubic or prizmatic; simple or twin rarely compound, monohidrate and trihidrate, no sclerenchyma- tic fibres. HOOT, exoderma cells small, 2-3 layered. C A. scorodoprasum 1» Outer tunics coriaceaus, becoming fibrous, yellowish-brown} inner tunic membranous, white or dark purple; bulblets in different shape} spati greenish-pink; umbel without bulbils, 25-100 or more flowered} pedicels une qual, with bracteol. LEAF, cuticle with micropapilla, 3-4 water storing cells in mesophyll, numerous sclerenchymatic fibres in 1-3 layered in xylem. BULB, simple pits of parenchyma cells present in membranous leaves, crystals as druse, trihidrate, scherenchymatic fibres present. ROOT, exoderma cells large, 1-layered. r ~ ' '. ' e A. rotundum --80- The presence of flavonoids (Apigenin and Luteolin and Luteolin 7-gli- kozit) in the aerial parte and the existence of sapogenins ^Coramogenin and DiosgeninJ in the bulbs of both species have been shown ehromötographically. Fhytogeographically, A. a corodoprasum should be assigned to the Eura-Siberian element, on the other hand A» rotundum to the Hediterranian element.