Çeşitli stres şartları ve 2,4-Dinitrophenol`ün genç ve erişkin sıçan mide mukozaları üzerine etkilerinin ışık mikroskopu ve ultrastrüktür düzeyinde incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada açlık, susuzluk, hareketlilik, hareketsizlik ve 2,4-DNP'ün sıçan mide (Fundus) mukozasına etkileri ışık ve elektramikroskopu düzeylerinde incelendi. Bu amaçla yapılan araştırmada 2k saat açlık, susuzluk hare ketlilik ;aynı süre açlık, susuzluk, hareketsizlik vs yine 2.k saat açlık susuzluk, hareketsizlik ile birlikte 2,^-DNP'ün verilmesini takiban genç ve erişkin sıçan mide (Fundus) mukozası hücrelerinin [Parietal, Zimogen, Mukoid hücreler ve endokrin hücreler den Enterochromaf f ine-benzer (ECL) hücreler ve A'ya benzer (AL) hücreler] etkilenmesi gruplar halinde incelendi. I-Açlık, Susuzluk vs Hareketlilik Yapılan incelemelerde açlık, susuzluk ve hareketliliğin hem genç hem de erişkin sıçanların mide mukozasında bazı değişiklikler oluşturduğu kanısına varıldı. Bu gruptaki genç sıçanların mide (Fundus) mukozaları erişkinlere kıyasla daha kalın bir PAS pozitif mukus tabakası ile kaplı idi. Genç sıçanlarda tübüler bezlerin Foveolae gastricae ve boyun bölgelerinin genişlemiş olduğu izlendi. Eriş kin sıçanlarda ise sadece boyun bölgelerinde genişlemeler sap tandı. Elektronmikroskobu ile incelendiğinde deney şartlarından- 31* - an çak etkilenen hücrelerin Parietal hücreler olduğu görüldü. Genç sıçanlarda Parietal hücrelerin intrasellüler sekret kapillerinin yer yer genişlemiş ve mikrovillili Lolraası yanında küçük tubulo- veziküler yapıların da varlığı dikkati çekti. Erişkin sıçanlar da ise Parietal hücrelerin çoğunlukla veziküllü yapıda olduğu izlendi. Bu gruba ait tüm sıçanların Parietal hücrelerindeki Mito- kondrion' ların şişmiş ve kriatalarının silinmiş olduğu saptandı. Genç ve erişkin sıçanların mide bezlerindeki Esas (Zimogen) hücrelerinin ise salgılama safhasını yansıtır morfolojide olduk ları görüldü. Bu deney grubundaki sıçanların mide (Fundus) mukozasındaki endokrin hücrelerden ECL ve AL hücrelerinin oldukça etkilendiği saptandı. Hem genç hem de erişkin sıçanlarda ECL ve AL hücrele rinin deney şartlarına bağlı olarak sıklıkla salgılama durumun da olduğu görüldü. II- Açlık, Susuzluk ve Hareketsizlik Işık mikroskopu ile incelendiğinde mide yüzeyini kaplayan mukus tabakası, genç sıçanlarca tubuler bezlerin orta kısımları na kadar uzanan kalın bir tabaka oluştururken erişkinlerde yüze ye yakın bölümde daha ince bir tabaka olarak dikkati çekti. Genç ve erişkin sıçanlarım mide bezlerinin lümenlerlnin yer yer çok genişlemiş olduğu ve ayrıca Lamina propria* da serbest eritrositlerin varlığı saptandı. Hide (Fundus) mukozası elektronmlkroskopunda incelendiğinde en çok etkilenen bez hücrelerinin Parietal ve Zimogen hücreler olduğu görüldü. Genç ve erişkinde Parietal hücrelerin intrasellüler sekret kapillerinin çok geniş ve mikrovillili olduğu buna paralel ola rak tubulo-veziküler yapıların azaldığı izlendi. Her iki grupta bu hücrelerin Mitokondrion' larında dejeneratif bozukluklar sap tandı.- 35 - Esas (Zimogen) hücrelerin Granüler endoplazmik retikulum (GER) sisternalarınm genç sıçanlarda oldukça genişlemiş alma sına karşılık erişkin sıçanlarda birbirine paralel dar tüpcükir ler halinde olduğu dikkati çekti. Erişkin sıçanların Zimogen hücrelerinin sitoplazmasında gençlerde görülmeyen membranla sa rılı iri, büyük homojen, koyu osmiofil salgı granülüne benzer yapılara rastlanması oldukça ilginçti. Ayrıca hücrelerin lüme- ns bakan kısımlarında çok. sayıda mikrovillus ve balon şeklinde membran çıkıntılarının (Bleb formasyonları) varlığı saptandı. Mide (Fundus) mukozasının endokrin hücrelerinden ECL ve AL hücrelerinin etkilenmiş oldukları görüldü. Hem genç hem de erişkinlerde ECL hücrelerinde boş salgı vakuollerinin varlığı bu hücrelerin salgılama evresinde oldu ğunu gösterdi. Genç sıçanlarda AL hücreleri depolama safhasında hiper- aktif iken erişkinlerde deney şartlarına bağlı olarak sıklıkla salgılama durumunda izlendi. IÎI-Açlık, Susuzluk, Hareketsizlik ve 2,^-DNP Işık mikroskopu ile incelendiğinde genç ve erişkin grup larda mide mukozalarının kalın bir mukus tabakası ile kaplı olduğu görüldü. Sadece genç sıçanların bez hücrelerinin orta kısımla rındaki hücrelerin sitoplazmalarında mukopolisakkaridden zen gin granüllerin ortaya çıkışı enteresandı. Erişkin sıçanların bez lümenlerinde gençlerde rastlanmayan genişlemeler dikkati çekti. Ultrastrüktürel olarak incelendiğinde 2,^-DNP verilmiş genç sıçanların Parietal hücrelerinin inhibe olduğu» buna para-- 36 - lel olarak veziküllü yapıların artışı dikkati çekti. Erişkin lerde ise tubula-veziküllü yapıların yanıaıra genişlemiş intra- aellüler sekret kapillerine de rastlandı. Zimogen hücreler hem genç hem de erişkin sıçanlarda anor mal fonksiyonu yansıtır morfolojide izlendi. 2,^-DNP verilen genç ve erişkin sıçan gruplarında mide (Fundus) mukozası endokrin hücrelerinden ECL ve AL hücreleri nin oldukça etkilendiği görüldü. ECL hücrelerine gençlerde boş vakuollü olarak salgıla ma evresinde rastlanırken erişkinlerde koyu sltoplazmalı ola rak sentez aşamasında bulundu. Genç ve erişkinlerde rastlanan AL hücreleri ise genel likle koyu sitoplazmalı olarak izlendi. Sonuç olarak açlık, susuzluk ve hareketsizlik stresle rinin mide mukozasında meydana getirdiği morfolojik değişik liklerin 2,it-DNP kullanıldığında genç sıçanlarda erişkinlere kıyasla daha hızlı ve etkili olarak düzeldiği bu çalışma ile kanıtlandı.

SUMMARY In this study the effects of. starvation, thirst, mobility, immobility and 2,^-DNP on the rat stomach mucosa ware examined at the light and electronmicroscopical levels. For this purpose, fallowing the starvation, thirst and mo bility period during ZU hours; starvation, thirst and immobility during the same period and starvation, thirst, immobility and administration of 2,4-DNP during 2k hours, stomach mucosa cells [Parietal, chief (Zymogenic), mucoid cells and Enterochromaf fine like cells (ECL) and A-like (AL) cells] of young and mature rats were examined in groups. I. Starvation, thirst and mobility. It yas considered from the studies that the starvation, thirst and mobility caused some differences on the stomach mucosa of the yourç and mature rats. In that group, the stomach mucosa of the young rats were covered with a PAS-positive mucous film which was thicker than the mature group. The foveola gaatrieea and neck regions of the tubular glands were seen enlarged at the young rats. The same enlargements were observed only at the neck regions of the tubu lar glands of the mature rats. < At the level of electronmicroscopy, it was seen that the Parietal cells were the most affected cells group from the expe rimental conditions. Intracellular secretary capillaries of the Parietal cells were seen enlarged and the presence of the micro villi and small tubulo-vesicular` structures were noticed. The Parietal cells of the mature rats were usually observed with the tubulo-vesicular structure.- 38 - The Mitochondria of the Parietal cells of the rata belon ging to that group were seen swollen and their cristae were totally absent. The chief (Zymogenic) cells of the young and mature rats stomach glands were observed with a secretory phase morphology. In this experimental group, among the endocrine cells of rat stomach (Fundus) mucosa, ECL and AL cells were seen too much affected. ECL and AL cells of both young and mature rata were observed to be usually at the secretory level, dependent to the experimental conditions. II. Starvation, thirst and immobility At the light microscopical examinations, the mucous film covering the stomach surface was observed as a thick layer exten ding to the medium region of the tubular glands. The same mucous film was noticed at the mature rats as a thin layer, close to the surface region. Lumens of the stomach glands of the young and mature rats were seen too much enlarged and the presence of free erythrocytes was determined. The stomach (Fundus) mucosa was examined at the electronmic- roscopical level and it was observed that the most affected gland cells were the Parietal and Chief cella. At the young mature rats, the intracellular secretory capil laries of the parietal cells were too large and with microvilli, but the tubulo-vesicular atructures were decreased in number. At both groups, some degenerative changes were determined at the Mitochondria of those cells. While the Granular endoplasmic reticulum (GER) clsternae of the chief (Zymogenic) cells were observed rather enlarged at- 39 - the young rats, the same structures mere seen as narrow tubules parallel to each other, at the mature rats. Although they were absent at the young rats, the presence of large, homogeneous,.. dark osmlophllic secretory granule-like structures packed with a membrane at the Chief cell cyloplasms of the mature rats was a quite interesting finding. A great number of microvilli and ballon-like projections (Bleb formations) were determined at the lumenal surfaces of those cells. Among the stomach mucosa endocrine cells, ECL and AL cells ware seen much more affected. The presence of empty secretory vacuoles seen at the ECL cells of both young and mature rats was considered so that they were at the secretion period. While the AL cells of the young rata were hyperactive during the storage period, those cells were observed at the young ones usually at the secretion phase, dependent to the experimental con ditions. III. Starvation, thirst, immobility and 2,*»-DNP At the light microscopical examinations, stomach mucosa of young and mature rats groups were seen covered with a thick mucous layer. The presence of mucopolysaccharide-rich granules in the cytoplasm of cells at the mid-level of the gland cells of the young rats was an interesting finding. Some enlargements seen at the glandular lumens of the mature rats were absent at the young ones. At the ultrastructural examinations, parietal cells of 2,*t~ DNP-admlnistered young rats were observed inhibited and an incre ase at the tubulo-vesicular system were noticed. On the other shand, at the mature ones, tubulo-vesicular system and enlarged intracel lular secretory capillaries were seen.- <*0 - Zymogenic granules at oath young and mature rats were in a morphology which reflected their normal function. At 2, 4-DNP-administered young and mature rat groups, among the gastric mucosa endocrine cells, ECL and At cells were the moat affected cells. At the young rats, ECL cells mere seen with empty vacuoles at the secretory period. At the mature rats, the same cells were observed with dark cytoplasm, at the synthesis phase. AL cells of the young and mature rats had usually dark cytoplasms. As a result, in this study it was proved that starvation, thirst and immobility stresses caused some morphological changes at the stomach mucosa of the young and mature rata. The adminis tration of 2,^-ONP led to a more effective and faster recovery in the young rats than the mature ones.