Türkiye`de höyük yerleşmelerinin korunması, değerlendirilmesi ve devamlılığın sağlaması sorunu: Tilmen Höyük Arkeolojik Park örneği

Abstract

Ülkemiz zengin kültürel varlıklarıyla önemli bir yere sahiptir. Anadolu, tarih öncesinden itibaren çeşitli uygarlıkların doğup geliştiği bir yer olmuştur. Yerli ve yabancı bilim heyetlerince kazılan çok sayıda arkeolojik alan, elde edilen somut varlıklarıyla Türk ve dünya bilim platformunda tartışılmaktadır.Her biri tekil nitelikli olan, kültürel tabakalarla arkeolojik mirasın önemli belgelerini barındıran, insan yaşamına ve kültürüne ışık tutan höyük yerleşmeleri bu tez çalışmasında özel olarak ele alınmıştır. Höyüklerin bilim, eğitim, turizm gibi birçok nedenle korunarak gelecek kuşaklara aktarılması, arkeolojik park olarak düzenlenerek modern yaşamın içine katılması, devamlılığın sağlanması ve tüm bu işlemler sırasında karşılaşılan sorunlar incelenmiştir.Öncelikle konunun öznesi olan höyük yerleşmeleri çeşitli yönleriyle tanıtılmıştır. Tahrip sorunları, çevresel ve yapısal koruma, devamlılığın sağlanması, kayıt altına alınmaları ve mülkiyet sorunları gibi birçok boyutuyla ele alınmıştır. Örnek model olarak seçilen Tilmen Höyük tanıtılmış, mevcut durumu belirtilerek, çevresiyle birlikte koruma geliştirme önerileri sunulmuştur.Höyükleri de içine alan tüm arkeolojik alanlar, kamusal değeri olan, yasa ve ilgili idari düzenlemelerle, disiplinler arası yaklaşımla kamu denetiminde yönetilen, bütüncül koruma yaklaşımıyla ele alınarak, yönetim planları dahilinde sürdürülebilir koruma kullanma dengesinin uygulanması gereken değerlerdir. Bu bağlamda çalışmayla ilgili mevzuat ve uluslar arası anlaşmalar incelenmiştir. Tez çalışması süresince koruma değerlendirme çalışmalarının yapıldığı bazı arkeolojik alanlara ziyaretler sonucu elde edilen deneyimler ve tüm elde edilen veriler ışığında değerlendirmeler yapılmış ve sorunların çözümüne yönelik öneriler sunulmuştur.

Turkey is of real importance with its rich cultural assets. Anatolia has been the placefor various civilizations that have emerged and prospered since prehistoric times. Due to their solid finds, many archeological sites excavated by the teams of native and foreign scientists are discussed in the Turkish and World scientific platforms.In this study, the priority is given to the mound settlements of which each has a singular quality and with their cultural layers possessing important documents of archeological heritage sheding light on human life and culture. The things that are examined here are the problems arising during the process of the preservation of the mounds with many reasons such as scientific, instructive and touristic ones and the safe transfer of these sites to the future generations; their inclusion into modern life by being organized as an archeological park and their sustainability.First of all mound settlements, the subject of this study, are described with their different aspects. Destruction problems have been dealt in multiple dimensions comprising the issues concerning environmental and constructional conservation, sustainability, documentation and ownership. Tilmen Höyük, as a sample model, is introduced in its current situation and suggestions about the preservation and improvement of the site together with its environment that are presented.All archaeological sites that also include mounds, are the assets which possess public values; which are administered under public control with laws and related administrative regulations in an inter-disciplinary approach consisting of an integrated approach, the sustainable balance of preservation and usage that should be applied within the framework of administrative plans. In this sense the regulations and international agreements associated with the work have been analysed. During this study, under the light of experiences and data obtained as a result of visits to some archeological sites where preservation and assessment activities are being conducted, therefore some evaluations have been made and some solutions for the problems have been suggested.