Ağır metallerle kirlenmiş sulardan toplanan midyeler ve benzeri deniz ürünlerinde ağır metallerden arsenik ve türevleri ile kirlenme düzeylerinin saptanması

Abstract

81 VI. ÖZET: Arsenik endüstriyel, tarım ve ilaç sektöründe yaygın kullanım alanı na sahip ve çevresel yayılımı oldukça geniş olan iz elementlerden biridir. Genellikle su ve gıdaların arsenik ile kirlenmesi sonucu önemli sağlık so runlarının doğmasına yol açmaktadır. Hayvan ve insanların etkilenme yolla rını ise su ve özellikle deniz ürünleri başta olmak üzere gıdalar oluştur maktadır, insanlarda birikim göstermemesine karşın hiperkeratosis, deri ve akciğer kanseri, arteriosklerosis oluşumlarından sorumlu tutulmaktadır. Araştırmamızını amacı, Türkiye'de Marmara denizi ve İstanbul boğa zından seçilen dokuz farklı istasyondan ve farklı derinliklerden toplanan midyelerde (mytilus edulis) toplam arsenik düzeyini saptamaktır. Midyelerin test materyali olarak seçilmesinin nedeni ise yaşadıkları ortamda bulunan metalleri dokularında biriktirebilme özelliğine sahip olmalarıdır. Toplam arsenik konsantrasyonu UV-Spektrofotometrik-SDDC yöntemi kullanılarak sap tanmıştır. Ortalama en düşük toplam arsenik düzeyi istanbul boğazının Karadeni- ze yakın olan bölgesinde û. 99+0. 16 ppm As (yaş ağırlığa göre), en yüksek düzeyi ise İzmit körfezinin girişinde 1.6+0.3 ppm As (yaş ağırlığa göre) olarak bulunmuştur. Toplam arsenik birikim düzeyi sadece bölgesel kirliliğe göre değil aynı zamanda midyenin büyüklüğüne (kabuk uzunluğu) ve derinliğe göre de de ğişim göstermiştir. Çalışmalar için optimal büyüklük 7.8-9 cm ve derinlik ise 0-5 m olarak bulunmuştur.62 Altı farklı balık türünün yenilebilen dokularında yürütülen analiz ler anlamlı farklılıklar göstermiştir. Hamsi balığında (engraulis encrassıcholu) bulunan 4.55 ppm (kuru ağ.) As düzeyi, turna balığı (esox lucius) gibi daha büyük balıkdaki 0.65 ppm As düzeyine oranla oldukça faz ladır. Orta boyuttaki balıklarda örneğin istavrit (trachurus tarchurus), çinakop (temnodan saltator), lüfer (pomatomus sultatrix) ve zargana (belone belone) ise 2.23 ppm ile 3.04 ppm arasında değişmektedir. Bu farklılık kü çük organizmaların, yüzey alanlarının ağırlıklarına olan oranın fazla olma sı nedeni ile daha çok oranda arsenik asborbe edebilmelerine ya da bu tür-, ler arasında arsenik metabolizmasının farklı olabilmesine bağlanabilir. Marmara denizi ve istanbul boğazınaan elde ettiğimiz bu sonuçlar dünya üzerinde elde edilen verilerle karşılaştırıldığında henüz düşük dü zeyde olduğu gözlenmiştir.

03 VII. SUMMARY: Determination of Contamination Levels of Mussels and Similar Aquatic Organisms with Arsenic and Its Derivatives From heavy -Metal Contaminated Water. Arsenic is one of the trace element that is widely distributed in environment, and it nas found extersive use in industrial, agricultural and medicinal fields. Generally, a significant health hazards arise from arsenic contamination of water and food. Animals and human beings are exposed to the arsenic through water and food, especially marine products. Although, arsenic does not appear to be accumulated by man, it has been implicated in the development of hyperkeratosis, skin and lung cancer and arteriosclerosis. The purpose of this investigation was to measure total arsenic accumulation level in mussels (mytilus edulis) that are collected at nine different stations and at different depth from Marmara sea and Bosphorus in Turkey. Mussels are chosen as a test material because of the ability to accumulate metals into their tissues from surrounding sea water. Total arsenic concentration was determined by improved U.V.-Spectrophotometric- Silver diethyldithio carbamate method. Averaged lowest total arsenic concentration in mussels was determined to be 0.99 + 0.16 ppm-As (wet. wt.) from Bosphorus near to Blacksea, and the highest concentration was determined to be 1.6 + 0.3 ppm As (wet. wt.) from Izmir bay.84 Total arsenic concentration to accelerate not only with contaminati on levels of sample location but also with the size (shell lenght) of mussels and the depth of sampling site. The optimal length is found to be 7.8-9 cm and 0-5 m for sample collection depth. Individual analysis of edible tissues of 6 different fish sepecies showed significant differences. Arsenic level in anchovy (engraulis encrassicholus) at 4.55 ppm (dry wt.) was substantially higher than the 0.65 ppm (dry wt) observed in higher fish such as pike (esox lucius) and in medium sized fish such as scad (trachurus trachrusu), cinakop (temnodon saltator), blue fish (pomatomus saltatrix) and needle fish (belone belone) ranging from 2.23 ppm to 3.04 ppm (dry wt.). This difference can be explain by the smaller organisms have higher ratios of surface area to mass that can absorb more arsenci after exposure or arsenic accumulation amoung these species of fish may depend upon metabolic characteristics. These average levels of arsenic in Marmara region near to bosphorus were lower than comparable arsenic levels generally reported from elsewhere on the world.