Gelişmekte olan ve gelişmiş dişlerin fluoresan mikroskop ile incelenmesi

Abstract

SONUÇ VE ÖZET Diş histogenezisi ve dokuları ile ilgili veriler çoğunlukla ışık ve elektron mikroskopu çalışmalarına dayanır. Fluoresan mikroskopu modern şekliyle başka konularda yaygın bir uygulama alanı bulmuştur ve özellikle ışık mikroskopuna kıyasla daha farklılaşmış histolojik gözlemler verdiği söylenebilir. Bu çalışmanın bir amacı fluoresan mikroskopunun diş histolojisine rutin bir yöntem olarak sokulması gibi temel bir düşünce altında sağlayacağı avantajların araştırılması olmuştur. Primer fluoresans yanında 'değişik fluorokromasyon yöntemleri (sekonder fluoresans) uygulanarak bunlardan diş dokuları için en uygun düşenlerin araştırılması bir başka hedef olarak alınmıştır. Öte yandan bilindiği gibi bazı maddeler (tetrasiklin türevleri) doğal fluoresans vermekte, birer işaretleyici gibi kullanılarak bu şekilde sert dokuların oluşumu dinamik yönden incelenebilmektedir. Buna ek olarak gerek primer fluoresans gerek sekonder fluoresans yöntemleriyle sert dokulardaki mineralizasyon dereceleri yine bu yöntemle tespit edilebilmektedir. Özet olarak fluorean mikroskopu topoğrafik çalışmalarda mikrostrüktürel doku farklarını veya defektlerini ayrımlamada ve diş sert dokularının oluşumu ile ilgili dinamik çalışmalarda kolay, güveni¬ lir bir metot izlenimi vermektedir. Bu dikkate alınarak bu mikroskopla ilgili çeşitli yöntemler gelişkin (dekalsifiyeedilmemiş ve dekalsifiye edilmiş normal ve patolojik dişler) ve embriyolojik materyal (fare) üzerinde denenmiş, sonuçlar bu konuda daha önce yapılmış olan bazı çalışmaların ışığında değerlendirilmiştir. Primer fluoresans açısından demineralize edilmemiş bileme kesitlerde bir başka işleme gerek kalmadan çeşitli diş sert dokularının zengin bir topoğrafik renk ayrışımı içinde gözlemlenebilmesi, ışık mikroskopu ile kıyaslandığında, önemli bir katkı olarak dikkati çekmiştir. Özellikle gelişkin sert dokular içindeki mikrostrüktürel farkların normalde (mi nede Retzius çizgileri örneğinde olduğu gibi) yada hipoplazik dişlerde ayrımlanabilmesi bir başka önemli avantaj olarak gözükmüştür. Bulgularımızda normal dişlerde ince, hipoplazik dişlerde kalınlaşmış mine ile dentini ayıran bir tabakanın varlığı dikkati çekmiştir ve bu tartışmalı konu literatür verileriyle karşılaştırılmıştır. Dekalsifiye edilmemiş materyalde dentin ve sement mineye oranla daha net ve parlak primer fluoresans göstermek tedir. Bu olgu kollagen lif primer fluoresans ilişkisiyle açıklanmaya çalışılmıştır. Ancak dentin ve sement içinde primer dentin, sekonder veya tersiyer dentin, primer ya da sekonder sement gibi dokusal farkların salt gözlemsel olarak ayrışmadığı dikkati çekmiş ve bu, ultraviole ışınlarının mikrostrüktürel farkları ayrımlama gücünün belli bir noktayla sınırlı kaldığı şeklinde yorumlanmıştır; böyle daha uç çalışmalar için U. V. spektrof otometresinden yararlanılabileceği hatırlatılmıştır. Gerek dekalsifiye edilmiş gerek dekalsifiye edilmemiş kesitlerde predentinin doğal fluoresans göstermediği gözlenmiştir, literatür bilgileriyle uyuşan bu gözlemimiz predentinde kollagen liflerin henüz olgunlaşmamış (natif) olmala-rıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Doğal fluoresans yöntemiyle diş histogenezisi aşamasında mineralleşme süreci içindeki dokuların organik matris- mineral matris ilişkileri ayrımlanabilmiştir. Genelde yumuşak dokular fluoresans mikroskopunun (primer fluoresans) doğrudan uygulama alanının sınırında kalmaktadır. Bu bağlamda pulpa, dişeti, periodontal membran gibi oluşumlar üzerine topoğrafik bir katkısı bulunmamaktadır. Gerek diş sert dokuları gerek pulpa, dişeti, periodontal membran gibi yumuşak dokuları optimal düzeyde ayrımlayan bir fluorokromasyon yöntemi bulmak amacıyla çeşitli maddeler (acridine orange, rhodochrome BPC, fluorescein, aethacridine lactat DAB-7) ve yöntemler denenmiştir. Bunlar içinde en uygun düşenin acridinre orange olduğu gözlemlenmiştir. Bu boyama yöntemiyle kısa sürede ve basit bir işlemle gerek dekalsifiye edilmemiş gerek dekalsifiye edilmiş diş materyallerinde zengin bir topoğrafik renk ayrışması ortaya çıkabil¬ mektedir. Fluorokrom boyalarla diş dokularının gelişim sürecinde diğer ışık mikroskobu için kullanılan boyalarla kıyaslanmayacak netlikte renk ayrışımı elde edilebilmektedir. Değişik yaş gruplarındaki sıçanlara farklı doz ve zamanlarda uyguladığımız tetrasiklin grubu ilaçların birikimi değişik parametreler (renk, yoğunlaşma, doz-süre ilişkisi, mineralleşmeyi engelleyici etkisi yönlerinden) karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bunların mineye yoğunlaşması ve dokular üzerindeki hipoplazik etkilerinin literatürde belirtildiği gibi serum düzeyini etkileyen çeşitli faktörlere bağlı kaldığı gözlemlenmiş ve normal ve terapötik dozlarda birikimin mine dentin sınırını aşmadığı, dentin'de incremental bantlaşmalar şeklinde ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. Yapım yıkım dinamiğinin hızlı olduğu alveol kortikalinde(lamina dura) sarı fluoresan tetrasiklin yoğunlaşması dikkati çekmiştir. Sonuç olarak diğer alanlarda yaygın biçimde kullanıl¬ makta olan Fluoresan mikroskopu belirtilen özellikleriyle diş dokuları için gerek histogenezis aşamasında topoğrafik (rutin histolojik) gözlemlerde, mikrostrüktürel farkların ayrımlanmasında tanı yöntemi olarak, tetrasiklin grubu ilaç¬ larla dinamik çalışmalarda veya bunların diş sert dokuları üzerine etkilerinin araştırılmasında kullanılabilecek yararlı bir yöntem niteliği taşımaktadır.