Dedegöl dağı (Batı Toroslar) buzul jeomorfolojisi etüdü

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'nin güneybatısında, Batı Toroslar dağ kuşağında yer alan Dedegöl Dağı (2992 m)'nda, Kuvaterner'in soğuk dönemlerinde meydana gelen buzullaşmalara bağlı olarak oluşan buzul jeomorfolojisine ait özelliklerin; arazi çalışmaları, coğrafi bilgi sistemleri, morfometrik analizler, fiziksel temelli modellemeler ve OSL tarihlendirme yöntemi ile belirlenmesi amaçlanmıştır.Bunun için, çalışma alanının jeomorfolojik özelliklerini etkileyen jeolojik, klimatik, morfojenetik faktörler tek tek ele alınmış, bunların buzul jeomorfolojisine etkileri ve yönlendirmeleri belirlenmiştir. Daha sonra, çalışma alanında buzul jeomorfolojisi detaylı olarak incelenmiş, glasiyal ve periglasiyal yer şekilleri belirlenerek haritalandırılmıştır. Belirlenen şekillerden buzul vadisi, sirk ve bazı moren depolarının morfometrik özellikleri, coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak ayrıca incelenmiştir. Bunlarla birlikte, çalışma alanında buzul kronolojisi, buzul rekonstrüksiyonu ve paleoiklim çalışmaları yapılmıştır.Yapılan bu çalışmayla, Dedegöl Dağı'nda yaygın buzullaşma izlerinin varlığı tespit edilmiştir. Dedegöl Dağı'nda, topografyanın sınırladığı dağ buzullaşmaları meydana gelmiş olup, buzullaşmalara ait morfolojik deliller; buzul vadileri, sirkler, aretler, piramidal zirveler, törpülenmiş yüzeyler, hörgüç kayalar, buzul çizikleri ve cilaları, değişik türde moren depoları ve sandur oluşumu olarak günümüze ulaşmışlardır. Buzullaşmalar ve bunlara bağlı olarak oluşan şekiller, sahadaki tektonik, karstik ve periglasiyal etken ve süreçlerden etkilenmiş, bazı alanlarda topografya kompleks bir özellik kazanmıştır. Çalışma alanında, buzul rekonstrüksiyonundan elde edilen veriler çerçevesinde, daimi kar sınırının 2230 m olduğu, buzulların 21,2 km² alan kapladıkları, buzul dillerinin 1500 m yükseltisine kadar indikleri ve 7 km'yi geçen uzunluğa ulaştıkları belirlenmiştir. Moren depolarının OSL yöntemiyle yapılan tarihlendirilmesinde; Würm 1, Würm 2 ve Holosen'deki Demir Çağı'nın soğuk dönemlerine ait yaşlar elde edilmiş olup, sahada birden fazla buzullaşmanın kanıtlarına ulaşılmıştır.

In this study, it has been aimed to specify glacial geomorphology of Dedegöl Mountain (2992 m) by means of conducting field work and using GIS, morphometric analysis, physically-based glacier modeling and OSL dating methods. This area is situated western Taurus mountain range, southeastern Turkey and was glaciated with glacial landforms occurring during cold period of Quaternary.To achieve this aim, it has been examined geologic, climatic and morphogenetic factors that affect geomorphologic features of the study area and determined their effects and guidance to glacial geomorphology of the study area. Then, glacial geomorphology of the Dedegöl Mountain has been examined in detail and glacial and periglacial landforms have been identified and mapped. The morphometric features of the identified landforms such as glacial valleys, cirques and certain moraine deposits were also studied using GIS. In addition, glacial chronology, glacial reconstruction and paleoclimate studies were carried out.This study revealed extensive glaciation evidence of the Dedegöl Mountain. In the study area, topographically controlled mountain glaciation occurred, leaving behind glacial landforms such as glacial valleys, cirques, arêtes, horns, ice-moulded bedrocks, roches moutonnees, glacial striea, different kind of moraine deposits and an outwash plain. Glaciations and their relevant landforms have been affected by karst, tectonic and periglacial processes and the landscape transformed to create complex and intricate landforms. Within the framework of the data collected from glacial reconstruction have revealed that the ELA was 2230 m, the glaciers covered an area of 21 km², glacier lobs descended down the altitude of 1500 m and their lengths exceeded 7 km. Moraine deposits were processed with OSL dating method to obtain timing of glaciation and the results indicated evidence of at least three glacier advances corresponding to Würm 1, Würm 2 and the cold period of Iron Age in Holocene.