Yerli sığır, koyun ve keçilerde Hypophysis cerebrinin morfolojik yapısı ve meningeslerle ilişkileri

Abstract

61 ÖZET Bu çalışmada yerli 39 sığır, 31 koyun ve 30 keçi başı kullanılmış tır. Araştırmada kullanılan 4-5 yaşlı sığırlar, 3-4 yaşlı keçiler laktasyon dönemindeki hayvanlardan oluşmaktadır. Hipofiz bezi üzerinde yapılacak mikroskopik ve makroskopik çalışmalarda hayvanın kesiminden sonra en kısa zamanda bezin çıkarılıp tesbite alınması önemlidir. Bunun için en uygun yöntem tüm beyin (Encephalon) çıkarıldık tan sonra plica petroclinoidea medialis'in orta kısmı palpe edilerek dorsum sellae'nin varlığı belirlenir, sağ ve sol plica petroclinoidea lateralisler uzantısında iki ensizyon yapıldıktan sonra bir bisturi ile dorsum sal- lae, basisphenoid düzeyinden kürete edilir. Diaphragma sellae'den pensle tutulup Tuberculum sellae'ye doğru kaldırılır ve Tuberculum sellae düzeyinde Dura mater meningealis makas veya bisturi ile kesilerek, hipofiz bezi capsulası ve A. max. int.'nın damar ağı ile beraber çıkarılır. Histolo jik preparatlar için Haemotoxilin-Eosin ve Triple yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucu elde edile bulgular aşağıdaki şekilde sıralan maktadır: 1- Fossa hypophysialis'in cavum cranii'deki yeri her üç türde de os basisphenoidale'nin corpus'udur. Ancak burası koyun ve keçide derin,62 sığırda daha sığ olarak bulunur. Bu fossa, cavum cranii tabanının orta çukurluğunun en derin bölümünü oluşturur. 2- Tuberculum sellae sığır, koyun ve kıl keçilerinde tiftik keçilerine oranla daha belirgin bir şekilde bulunur. Tuberculum sellae'nin sığırlarda sinistro dextral uzunluğu 13-18 mm, dorsa ventral genişliği ise 4-8 mm, koyunlarda aynı uzunluk 8-13 mm, keçilerde ise 8-14 mm'dir. Genişlik ise koyunlarda 3-5 mm, keçilerde 2-5 mm'dir. 3- Sellae turcica'nın sağ ve solunda lateral olarak yer alan kemik cristası 16 sığır ve 2 tiftik keçisinde sellae'nin tabanında kaybolur, kemik- sel kristaları oluşmamıştır 4- Sığırlarda fossa hypohphysialis'in tabanı ile Sulcus chiasmatis arasındaki yükseklik farkı 16-29 mm, fossa hypophysialis'in tabanı ile fossa cranio rostralis arasındaki yükseklik farkı 26-42 mm'dir. Aynı değerler koyunlarda sırasıyle 13-17 mm ve 22-27 mm'dir. Keçilerde ise bu değerler sırasıyle 15-24 mm ve 22-30 mm'dir. 5- Dorsum sellae birçok sığır ve keçide `V` harfi veya çubuk şek lindedir. 6- Dorsum sellae'nin sığırlarda yüksekliği 9-17 mm, taban geniş liği 8-17 mm'dir ve fossa hypophysialis'in genişliği 16-23 mm'dir. Koyun larda bu değerler sırasıyla 9-13 mm, 10-14 mm ve 6-10 mm'dir. Keçilerde ise aynı değerler sırasıyla 11-14 mm, 11-18 mm ve 7-13 mm'dir. 7- Koyun ve keçide dorsum sellae'nin dorsal kenarında yer alan processus clinoideus posteriorlar 3-5 mm uzunluğunda iki sivri kemik çıkıntısı şeklindedir. 8- Koyun ve keçilerde proc. elin. post. 'lar hyalin kıkırdakla fora men diaphragmatis'e doğru uzanır. 9- Sığır hipofiz bezi genel olarak dorsoventral basık, oval veya63 yuvarlağımsı bir şekildedir. Koyun ve keçi hipofiz bezleri ise genel olarak caudal nihayeti yumrulu, silindirik bir şekle sahiptir. 10- Hipofiz bezinin yassı, yuvarlak veya silindirik şekil alması dorsum sallae'nin fossa hyp. 'e doğru değişen derecede yükselmesiyle olur. 11- Sinus intercavernosus'ta yer alan damar ağından çıkıp for.di- aph'.dan geçerek cerebrum'un basal'ine geçen A.carotis cerebralis her üç türde de genellikle for.diaph.'in sağ ve solundan çift olarak çıkar. 12- Sığırlarda foramen diahragmatis'in naso caudal çapı 4-12 mm, sinistro dextral çapı 3-12 mm ve foramen diaphragmatis'in occipital kenarı ile dorsum sellae'nin naso dorsal kenarı arasındaki mesafe 10-19 mm'dir. Aynı çaplar koyunlarda sırasıyla 3-5 mm, 3-7 mm, 7-11 mm'dir. Keçilerde ise aynı değerler sırasıyla 3-5 mm, 5-7 mm, 9-13 mm'dir. 13- Pedinculus infundibuli'nin sığırlardaki uzunluğu 6-9 mm, koyunlarda 3-5 mm ve keçilerde 2-5 mm uzunluktadır. 14- Her üç türde havyanların cüsseleriyle hipofiz bezinin ağırlığı arasında yüksek bir korrelasyon varlığı tesbit edilmiştir. Dişilerde bu oran erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. 15- İneklerde ve boğalarda karkas ağırlığının, koyun ve keçiler de canlı ağırlığının, hipofiz bezinin ağırlığı, uzunluğu ve genişliği üzerin de etkileri istatistiki yönden önemli olup olmadığı kontrol edilip, p<0,01 düzeyinde etkili olduğunu göstermiştir. 16- Hipofiz bezinin median kesitinden hazırlanan preparatta tüm alan, Adenohypophysis, Neurohypophysis, Pars intermedia, Cavum hypophysis'in alanları, tüm alana göre % oranları: Tüm alanı: Sığırlarda 123-175 mm2, koyunlarda 46-102 mm2, keçilerde 53-114 mm2'dir.64 Adenohypophysis'in alanı ve % oranı: Sığırlarda 63.11-113.29 mm2 ve % 51.08-75.02, koyunlarda 31.28-81.42 mm2 ve % 55.77-82.66, keçilerde 39.14-91.46 mm2 ve % 55-91-81. 76'dır. Neurohypophysis'! alanı ve % oranı: Sığırlarda 28.50-58.56 mm2 ve % 12.88-40.12, koyunlarda 8.97-18.39 mm2 ve % 10.75-29.21, keçilerde 7.52-17.52 mm2 ve % 9.67-25.02'dir. Pars intermedia'nın alanı ve % oranı: Sığırlarda 4.39-17.99 mm2 ve % 3.85-11.88. Kounlarda 1.44-9.96 mm2 ve % 2.02-17.47, keçilerde 1.70-12.15 mm2 % 2.12-17.35'tir. Cavum hynpophysis'in alanı ve % oranı: Sığırlarda 1.52-10.86 mm2 ve % 1.36-9.15, koyunlarda % 0.61-5.18 mm2 ve % 0.92-8.22 ve keçi lerde 0.62-9.68 mm2 ve % 0.88-8.88 olarak bulunmuştur. 17- Keçilerin Adenohypophysis'lerinin parenchyma'sında görü len ağ şeklindeki bağ doku sığır ve koyunlara göre daha gelişmiş belirgin bir haldedir. 18- Adenohypophysis'i oluşturan hücreler (acidophil, basophil ve chromobhob) belirtilen beş bölgesinde (cran., caud., dors., vent., cent.) 0.14 mm2'lik birim alana düşen hücrelerin yaşa göre sayısı ve oran ları:65 olarak bulunmuştur. 19- Adenonyphopysis'in belirtilen beş bölgesindeki hücre yoğunluğu ve % oranları arasında her üç türde de belirgin bir fark görülmemiştir.

66 SUMMARY In this study 39 native cattle's, 31 sheep's and goat's heads used. The 4-5 years old catties and 3-4 years aid goats used were in the lactation period. To examine the hypophysis glan microscopically and macroscopically the glands must be taken and fixed immediately after the death of the animals. The most suitable metdoh for this is as explained below: After remove of the whole brain (encephalon), Dorsum sellae is determined by palpation of the middle portion of plica petroclinoidea medialis and then making an incision at the direction of left and right plica petroclinoidea lateralis, Dorsum sellae is curetted at the level of babisphenoidale, Diaphragma sellae and dura mater meningealis are cut at the level of tuberculum sellae, The hypohysis gland is then remowed with it's capsula and network of arteria maxillaris interna. Haemotoxilin-Eosin and triple dying methods were used at the histological materials. The findings of the study are as follows: 1- The place of fossa hypophysialis in cavum cranii in all of the three species in on the corpus of as basisphenoidale. But this place is deeper in sheeps and goat shallower in cattle. This fossa is the deepest I portion of fossa crainii media.67 2- Tuberculum sellae is more prominent in cattle, sheep and native goat than Angora goat. In cattle, sinistro dextral lenght of tuberculum sellae is 13-18 mm, dorso ventral width is 4-8 mm, in sheep, the same lenght is 8-13 mm and in goat, it is 8-14 mm. The width of tuberculum sellae in sheep is 3-5 mm and 2-5 mm in goat. 3- In 16 catties and 2 Angora goats the bony crista which is found laterally on the lef and right of sella turcica disappears at the basis of the sella. 4- In cattle, difference between the lenghts of the basis of fossa hypophysialis and sulcus chiasmatis is 16-29 mm, and the lenght difference between the basis of fossa hypophysialis and fossa cranii rostralis is 26-42 mm, in sheep the same lenghts are respectively 13-17 mm and 22-27 mm, in goat 15-24 mm, and 22-30 mm. 5- In most cattle and goat, te sheep of dorsum sellae is `V` or rod in shape. 6- In cattle the lenght of dorsum sellae is 9-17 mm; the width of basis 8-17 mm, and the width of fossa hypophysialis 16-23 mm. In sheep these valves are respectively 9-13 mm, 10-14 mm and 6-10 mm, in goat 11-14 mm, 11-18 mm and 7-13 mm. 7- In sheep and goat, processus clinoideus posteriors which are at the dorsal side of the dorsum sellae are two sharp, 3-5 mm long bony processus. 8- In sheep and goat, proc.clin.post. lies towards for. diaph. by means of hyalin cartilage. 9- Generally Catties hypophysis gland is compressed dorsovetrally and has an oval or rounded shape. Goat's and sheep's hypophysis glands are generally cylindrical and have a tubercule at the caudal edge.68 10- A flat, rounded or cylindrical shape of the hypophysis gland is a result of an elevation of Dorsum sellae towards fossa hypophysialis. 11- A.coratis cerebralis which emerges from the vessel network in sinus intercavernosus, passes through for. diaph. and goes to the basis of cerebrumin all three species generally emerges as a pier from left and right sides of foramen diaphragmatis. 12- In cattle the naso caudal diameter of for. diaph. is 4-12 mm, sinistrodextral diameter 3-12 mm and the distance between the occipital side of for. diahp. and nasodorsal side of dorsum sellae is 10-19 mm. In sheep the same diameters are respectively 3-5 mm, 3-7 mm, 7-11 mm. In goat these values are respectively 3-5 mm 5-7 mm, 9-13 mm. 13- The lenght of pedinculus in cattle is 6-9 mm, in sheep 3-5 mm and in goat 2-5 mm. 14- In all three species, there is a correlations between the body-weight and the weight of hypophysis gland. This correlation is higher in females. 15- The effect of the live weight in sheep and goat, the carcas weight in cattle on the weight, length, width of hypophysis gland. They were found out to be effective (P<0.01). 16- At the Histological sections, taken from the median line of the Hypophysis gland. The percentage of the Adenohypophysis, Pars intermedia, Neurohypophysis, Cavum hypophysis to the whloe area is: 123-175 mm2 in cattle, 46-102 mm2 in sheep, 53-114 mm2 in goat. The area and percentage of Adenohypophysis: 63.11-113 mm2 and 51.08-75.02 % in cattle, 31.28-81.42 mm2 and 55.77-82.66 % in sheep, 39.14-91.46 mm2 and 55.91-81.76 % in goat. The area and percentage of Neurohypophysis: 28.50-58.76 mm269 and 12.88-40.12 % in cattle, 8.97-18.39 mm2 and 10.75-29.21 % in sheep, 7.52-17.52 mm2 and 9.67-25.02 % in goat. The area and percentage o pars intermedia: 4.39-17.99 mm2 and 3.85-11.88 % in cattle, 1.44-9.96 mm2 and 2.02-17.47 % in sheep, 1.70-12.15 mm2 and 2.12-17.35 % in goat. The are and percentage of cavum hypophysis: 1.52-10.86 mm2 and 1.36-9.15 % in cattle, 0.61-5.18 mm2 and 0.92-8.22 % in sheep, 0.62-9.68 mm2 and 0.88-8.88 % in goat. 17- In goat the net like connective tisue in the parechyma of Adenohypophysis is well developed more dintinct than in sheep and goat. 18- The cells of Adenohypophysis (acidophil, basophil, and chromophob) in the five determined region (cran., dors., cent., vent.) and according to age the number and percentage of the cells in 0.14 mm2 area.70 19. In all three species no significant difference is found out between the cell consantration and percentages of the five regions of Adenohypophysis.