XIX. yüzyılda Sakız Adası ticareti

Abstract

Sakız Adası, Cenevizlilerin hakimiyeti altında bulunduğu dönemde olduğu gibi Osmanlı idaresi zamanında da Avrupa, Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika arasındaki hatta seyahat eden ticaret gemilerinin mola verdikleri, seyahat durumuyla ilgili haber edindikleri önemli bir ticaret merkezi konumundaydı. Birçok akademik çalışmada önce XVI. Yüzyıl'da Sakız'ın Osmanlı tarafından fethedilmesiyle adadaki yabancı konsolosların İzmir'e taşınması ve sonra XIX. Yüzyılın başında adada vuku bulan 1821 Rum İsyanı gibi önemli hadiseler neticesinde Sakız Adası'nın ticari bakımdan İzmir'in gölgesinde kaldığı iddia edilerek adanın gerek Osmanlı Devleti gerekse Doğu Akdeniz coğrafyası içerisindeki durumu ihmal edilmiştir. Bu yüzden XIX. Yüzyıl'da Sakız ve Sakızlılar'ın ekonomik ve ticarî durumuna yeterince dikkat çekilmediğinden ada hakkında eksik değerlendirmelerle karşılaşılmaktadır. Bu eksikliğin giderilmesi yolunda mevcut çalışmada özellikle yabancı seyahatnameler, konsolos raporları, arşiv belgelerinden istifade edilerek Sakız Adası'nın XIX. yüzyıldaki ekonomik, ticarî konumu; yüzyıl sonunda inşa edilmiş olan yeni Sakız Limanı'nın oynadığı rol ele alınmıştır. Bunun dışında, 1822 Sakız İsyanı sonrasında adadan muhtelif ülkelere göç etmiş ada ahalisi tüccarlarının gittikleri yerlerde teşkil etmiş oldukları güçlü ticaret, finans ağı ve hâlâ Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yaşayan akraba ve hemşehrileriyle olan ekonomik ilişkileri hakkında da ayrıntılı bilgi verilmeye çalışılmıştır.

The island of Chios had occupied a significant position as a commercial center by being a port of call and a source of obtaining information for the merchantships that sail along Europe, Eastern Mediterranean and Northern Africa during the Otoman dominion likewise the precedent rule of Geneose. In various academic works it is asserted that aftermath some crucial events such as the Otoman conquest of Chios in XVI. century and then the Greek riot act of 1821, Chios was overshadowed by İzmir from the point of trade and hence either in Ottoman or Eastern Mediterranean geography the position of the island has been neglected. In other words due to the less attention over Chios and its economic and commercial conditions in XIX. century, it is commonly seen missing considerations about the island. In order to overcome this insufficiency on the present work by using the foreigners travel books, consul reports and archive documents; the island of Chios? economic and commercial state and beside these the port of Chios which was built at the end of the century have been discussed. Apart from that, it is also tried to put forward a detailed profile of the emigrant Chiot merchants? strong trade and finance network in various countries they settled after the 1822 Chios revolt and likewise the economical relations with their own relatives and compatriats who were already living in the Otoman Empire.