İneklerde proventriküler alimenter indigestionlar ve rumen asidosisine bağlı diare olaylarında bazı kan ve serum parametrelerinin klinik tablo ile ilişkisi ve prognoz değerlendirmeleri

Abstract

ÖZET Bu çalışma, çeşitli derecelerde rumen asidosisli ve alka losisli ineklerde klinik tablonun şiddeti ile bazı kan ve serum parametreleri arasındaki ilişkileri ortaya koymak, klinik tanı ve sağıtıma yardımcı bulgular elde etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada, U. Ü. Veteriner Fakültesi İç Hastalıklar poli kliniğine 1.2.1990 - 30.8.1991 tarihleri arasında getirilen 39 rumen asidosisli ve 24 rumen alkalosisli, toplam 63 hasta inek mu ayene edilmiş, klinik olarak sağlıklı 15 inek kontrol (Grup I) olarak kullanılmıştır. Hasta hayvanlar rumen içeriği pH düzeyle rine göre sınıflandırılmış; rumen içeriği pH'sı 5.5-6.0 arasında saptanan hastalar hafif derecede rumen asidosisli (Grup II), 5.0- 5.5 arasında saptanan hastalar orta derecede rumen asidosisli ( Grup III), 5.0* den düşük düzeylerde saptanan hastalar ileri derecede rumen asidosisli (Grup IV), 7.3-7.7 arasında saptanan hastalar ha fif derecede rumen alkalosisli (Grup V) ve 7.8 f in üzerinde sapta nan hastalar rumen alkalosisli (Grup VI) olarak kabul edilmiştir. Kontrol ve hasta gruplarında klinik (nabız frekansı, so lunum sayısı ve beden ısısı), hematolojik (kan pH, kan PCQ, BaseExcess, aktüel ve standart HCOT, hematokrit ve hemoglobin) ve biyo kimyasal (serum Ua+, K+, Cl-, Mg ++, Ca++, inorganik P, glikoz, to tal protein, GOT, GPT ve Gama-GT) muayeneler yapılmış, hasta hay vanların ayrıca genel durumu ve çevreyle ilişkisi, deri ısısı ve elastikiyeti, rumen hareketleri sayısı ve tonusu ile rumen içeri ğinin fiziksel özellikleri incelenmiştir. Hafif derecede rumen asido sisli ineklerin klinik muayene lerinde; iştahsız ancak canlı göründükleri, nabız ve solunum fre kansları ile beden ısısında istatistik! açıdan önemli bir değişik liğin oluşmadığı, rumen hareketlerinin zayıflayıp sayısının 5 da kikada 2-3 'e kadar azaldığı, infusoria yoğunluğu ve aktivitesinin çok azaldığı ve canlılık oranının % 1-2 olduğu belirlenmiştir. Bu grup hastaların hematolojik muayenelerinde; kan pH, kan PCq, he matokrit ve hemoglobin değerlerinde Önemli bir değişikliğin olma dığı, buna karşılık Base Excess ile aktüel ve standart HCO3 değer lerinin anlamlı düzeyde (P<0.05) azaldığı, biyokimyasal muayene lerinde ise serum glikoz değerindeki artış (P<`0.05) dışında di ğer serum parametrelerinde meydana gelen değişikliklerin istatis tiki olarak önemli olmadığı saptanmıştır. Orta derecede rumen asidosisli ineklerin klinik muayene lerinde; iştahsız ve çevreye karşı ilgisiz oldukları, nabız ve so lunum frekanslarının önemli düzeyde (P<O.01) artmasına karşılık, beden ısısında önemli bir değişmenin: olmadığı, hastaların % 50' de hafif veya orta derecede timpani, % 65 'de kötü kokulu bir ishal ve tümünde % 5-10 düzeyinde dehidrasyon şekillendiği, rumen hareket lerinin zayıfladığı ve sayısının 5 dakikada 1-2' ye kadar azaldığı, hastaların % 75fde infusoriaların yok olduğu, geri kalan % 25' de ise yoğunluk ve aktivitelerinin çok azaldığı tespit edilmiştir. Bugrup hastaların hematolojik muayenelerinde; kan pH, kan Pco, Base Excess ve aktüel ile standart HCOl değerlerinin önemli düzeyde (P<0.01 - P< 0.001) azaldığı, hematokrit ve hemoglobin değerleri nin önemli düzeyde (P< 0.01) arttığı, biyokimyasal muayenelerinde; serum Ua+, K+, Cl~ ve Ca++ değerlerinin önemli düzeyde (P<0.05 - P<0.01) azaldığı, serum glikoz, total protein ve GOT değerlerinin önemli düzeyde (P<0.05 - P<C0.01) arttığı, serum Mg++, inorganik P, GPT ve Gama-GT değerlerinin ise önemli bir değişime uğramamış olduğu belirlenmiştir. İleri derecede rumen asidosisli ineklerin klinik muayene lerinde; genellikle depresif durumda oldukları ve % 35' inin ayağa kalkamadığı, nabız ve solunum frekanslarının önemli düzeyde (P<0.05 - P<0.01) artmasına karşılık, beden ısısında önemli bir değişmenin olmadığı, hastaların % 28' de ishal ve % 57' de % 8-10 düzeyinde dehidrasyon oluştuğu, rumen hareketlerinin tamamen ortadan kalk tığı, rumen içeriğinin çok sulu kıvamlı ve infusoria yoğunluğu ile aktivit esinin (-) olduğu tespit edilmiştir. Bu grup hastaların he matolojik muayenelerinde; kan pH, kan Pc02, Base Excess ve aktüel ile standart HCO3` değerlerinin önemli düzeyde (P<C 0.001) azaldığı ve hematokrit ile hemoglobin değerlerinin önemli düzeyde (P<0.001) arttığı, biyokimyasal muayenelerinde; serum Na+, Cl` ve Ca++ değer lerinin önemli düzeyde (P<0.05 - P<0.01) azaldığı, serum inorga nik P, glikoz ve total protein değerlerinin önemli; düzeyde (P<^0.05 - P<0.001) arttığı, serum Mg++, GPT ve Gama-GT değerlerinde ise önemli bir değişmenin olmadığı saptanmıştır. Hafif derecede rumen alkalosisli ineklerin klinik muaye nelerinde; yeme karşı ilgisiz oldukları, çoğunda hafif derecede timpani şekillendiği, nabız ve solunum frekansları ile bedenısısında istatistiki açıdan önemli bir değişikliğin meydana gel mediği, rumen hareketlerinin zayıfladığı ve sayısının 5 dakikada 4-6 'ya kadar azaldığı, hastaların tümünde infusoria yoğunluğunun (++) ve canlılık oranının % 20-40 olduğu saptanmıştır. Bu grup hastaların hematolojik ve biyokimyasal muayeneleri sonunda, ista tistiki olarak önem taşıyan bir değişiklik bulunamamıştır. Rumen alkalosisli ineklerin klinik muayenelerinde; durgun ve yeme karşı ilgisiz oldukları, nabız ve solunum frekansları ile beden ısısında Önemli bir değişikliğin oluşmadığı, hastaların % 30' da kötü kokulu bir ishalin oluştuğu,, rumen hareketlerinin zayıfla dığı ve sayısının 5 dakikada 2-3' e kadar azaldığı, hastaların %50' de infusoriaların yok olduğu belirlenmiştir.. Bu grup hastaların hematolojik muayenelerinde; kan pH, kan PCQ2, Base Excess ve aktüel ile standart HC03 değerlerinin önemli düzeyde (P<0.05 - P<0.01) arttığı, buna karşılık hematokrit ve hemoglobin değerlerinde ista tistiki olarak önemli bir değişikliğin oluşmadığı, biyokimyasal mu ayenelerinde ise, serum Mg++ değerindeki azalma (P<0.05) dışında diğer serum parametrelerinde meydana gelen değişikliklerin ista tistiki açıdan önemli olmadığı tespit edilmiştir.

SUMMARY The purpose of this study was to find out the interactions between the some blood and serum parameters and the severity of clinical disease in the cows with acidosis and alkalosis in vari ous severity and to find out some findings useful in diagnosis and therapy of this disease. The study was carried out with total of 78 cows. 63 cows examined in the Internal Disease Polyclinic of Veterinary Faculty, U. Ü., between 1.2.1990 - 30.8.1991. 39 of them had ruminal aci dosis and the rest had alkalosis. The other 15 cows were healthy and served as control (Group I). On the basis of ruminal pH, affected animals were devided into five groups as follows: ruminal pH: 5.5-6.0, referred as mild acidosis (Group II); ruminal pH: 5.0-5.5, referred as moderate acidosis (Group III); ruminal pH<5.0, referred as severe acidosis (Group IV); ruminal pH: 7.3-7.7, referred as mild alkalosis (Group V) ; ruminal pH^> 7.8, referred as ruminal alkalosis (Group VI). Both in affected and healthy animal groups, clinical (pulse and respiratory rates and body temperature), haematological (bloodpH, blood Pco2, Base Excess, actual and standart HCO3, haematocrit and haemoglobin) and biochemical (serum Na, K, Cl`, Mg +, Ca +, inorganic P, glucose, total protein, GOT, GPT and Gama-GT) exami nations were made. In addition to these clinical examinations, the degree of bright and alert, skin temperature and elasticity, num bers and tone of rumen motility and the physical properties of rumen fluid were also determined in the affected animals. On the clinical examinations of the cows with mild acidosis; it was determinated that although they were seemed bright and alert they were anorexic, there were no statisticaly significant diffe rences in the pulse and respiration rates and body temperature, the frequence of rumihal movements were decreased (2-3/5 minutes) and there were only a few active protozoa per low power field (per cent of alive protozoa was 1-2). On the haematological examinations of this group; blood pH, blood PC02, haematocrit and haemoglobin va lues unchanged, but Base Excess and actual and standart HCO3 valu es were found significantly decreased (P<0.05). On the biochemical examinations, except the increase in serum glucose value (P<0.05), the serum parameters were unchanged statisticaly. On the clinical examinations of the cows with moderate acidosis it was observed that they were anorexic and depressive; although the body temperature was normal, the pulse and respiration rates were significantly increased (P<0.01); there were mild and moderate tympany, fetid and profuse diarrhea and dehidration in the % 50, % 65 and total of this group respectively; ruminal move ments were reduced (1-2/5 minutes); there were no protozoa in the ruminal fluid of % 75 of them and the density and activity were decreased in the others (% 25). On the haematological examinationsof this group; blood pH, blood PCQ2, Base Excess and actual and standart HCO3 values were found significantly decdeased (P<0.01- P<0.001), but haematocrit and haemoglobin values were increased (P<0.01). On the biochemical examinations; serum Na+, K+, CI` and Ca + values were significantly decreased (P<0.05 - P<0.01) and serum glucose, total protein and GOT values significantly increased (P<0.05 - P<0.01), but serum Mg++, inorganic P, GPT and Gama-GT values weren't changed statisticaly. On the clinical examinations of the cows with severe acidosis; most of them were depressive and % 35 of this group were in recumbency, although pulse and respiration rates were signifi cantly increased (P<0.05 - P<0.01) the body temperature was normal, diarrhea and dehidration equal to % 8-10 were observed in the % 28 and % 57 of the affected animals respectively, ruminal mo vements were absent, ruminal fluid was too watery, protozoal acti vity and density were (-). On the haematological examinations of this group; blood pH, blood PC02, Base Excess and actual and stan dart HCO3` values were significantly decreased (P< 0.001), haema tocrit and haemoglobin values were significantly increased (P<0. 001). On the biochemical examinations; serum 17a, CI and Ga values were significantly decreased (P<0.05 - P<0.01) and serum inorga nik P, glucose and total protein values were significantly incre ased (P<0.05 - P<0.001), but serum Mg++, GPT and Gama-GT values weren't changed statisticaly. On the clinical examinations of the cows with mild alka losis; they were found anorexic and weren't alert, most of them had mild ruminal tympany, ruminal movements were reduced (4-6 / 5 minutes), the protozoal density was (++) and the percent of aliveprotozoa was 20-40. There were no significant differerces in pulse and respiration rates and body temperature. Haematological and bio chemical findings of this group, weren't changed statisticaly. İn the group affected with alkalosis, the animals weren't alert and were anorexic, % 30 of them had a fetid profuse diarrhea, pulse and respiration rates.and body temperature weren't found changed statisticaly, ruminal movements were nearly absent (1-3/ 5 minutes) and in the % 50 of them there were no protozoa. On the haematological examinations of this group; blood pH, blood PC02, Base Excess and actual and standart HC03 values- were found signi ficantly increased (P< 0.05 - P<0.01), but haematocrit and hae moglobin values weren't changed statisticaly. On the biochemical examinations, except the decrease in the serum Mg++ value (P< 0.05 ), it was determinated that the other serum parameters were unchan ged statisticaly.