Ramlıç koyunlarının önemli verim özelliklerinin fenotipik ve genetik parametreleri

Abstract

6. ÖZET Bu araştırma, 1969 yılından beri Anadolu Tarım İşletmesi Koyunculuk Ünitesinde yapılan Rambouillet x Dağlıç melezlemeleri ve melezler üzerine uygulanan seleksiyon sonucu geliştirilmiş olan Ramlıç koyunlarının genel verim düzeyinin ortaya konması, Ibazı çevre faktörlerinin verim özellikleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi ve bu özellikle*© ait fenotipik ve genetik parametrelerin saptanması ve böylece, Ramlıç koyunlarının verimlerinin seleksiyonla iyileştirilme olanaklarının ortaya konması amacıyla yapılmış». Araştırmada Anadolu Tarım İşletmesi Ramlıç sürüsünün, 1980-1984 yılları arasındaki döneme ait kuzulama ve verim kayıtlan kullanılmıştır. Dölverimi özellikleri için yukarıda bildirilen döneme ait ayrıntılı kayıtlar elde edilemediğinden 1986, 1988, 1989 ve 1990 yıllarına ait kayıtlar kullanılmıştır. Koçaltı koyun sayısına göre hesaplanan gebelik ve doğum oranları sırasıyla %95.3 ve % 93.0, doğuran koyunlar arasında, ikiz doğum oranı ise %18.6 bulunmuştur. Kuzulara 60., 120. ve 180. günlere kadar olan yaşama güçleri sırasıyla %93.7, %92.5 ve %91.2 olarak saptanmıştır. Doğumda ortalama 4.18 kg gelen kuzular, 60. günde 15.55 kg, 120. gündeki sütten kesmede 25.73 kg canlı ağırlığa ulaşmışlardır. 180. günde sadece diş kuzulardan oluşan materyalin ortalama canlı ağırlığı ise 27.85 kg dır. Dişi tokluların ilk kırkımdaki ortalama canlı ağırlığı 37.06 kg, koyunların kırkım sonu ve sıfat öncesi canlı ağırlık ortalamaları sırasıyla 44.10 kg ve 49.60 kg olarak gerçekleşmiştir. Dişi tokluların ilk kırkımlarında saptanan ortalama yapağı verimi 2.75 kg, koyunların ortalama yapağı verimi ise 2.80 kg dır. Verim özelliklerini etkileyen çevre faktörleri olarak, kuzuların çeşitli büyüme dönemlerine ana yaşı, doğum yılı, cinsiyet (180. gün hariç) ve doğum ve büyüme tipinin, dişi tokluların canlı ağırlık ve yapağı verimleri üzerine ana yaşı, doğum yılı ve doğum ve büyüme tipinin ve koyunların canlı ağırlık ve yapağı verimleri üzerine koyunun yaşı, verim yA -ve dölverim durumunun etkileri incelenmiştir. Bu etkiler, dişi tokluların ilk kırkım yapağı verimi üzerine ana yaşının ve büyüme tipinin etkileri hariç diğer tüm özellikler özerinde önemli düzeyde bulunmuştur (P<0.05 ve P<0.01).75 Ramlıç dişi kuzular erkek kuzulardan ve tek doğmuş kuzular ikiz doğmuş kuzular daha yüksek yaşama gücüne sahip olmuşlardır. Ana yaşları göz önüne alındığında 2 yaşlı analardan doğan kuzularda en düşük düzeyde olan yaşama gücünün ana yaşının artması ile birlikte yükseldiği, ayrıca kuzu yaşının artmasıyla yaşama gücünde de bir artışın olduğu görülmüştür. Kuzuların ağırlıkları üzerinde incelenen çevre etkilerine ait belirleme dereceleri kuzuların yaşlarının artmasıyla birlikte bir artış göstermiş fakat tek tek etkiler yönünden değerlendirildiğinde yaşla birlikte ana yaşı ve doğum ve büyüme tipi için belirleme derecelerinin azaldığı, cinsiyet ve yıl için ise arttığı görülmüştür. Değişik yaşlardaki analardan doğmuş Ramlıç kuzuların büyümenin çeşitli dönemlerindeki ortalama ağırlıkları 2 yaşlı analardan doğanlarda en düşüktür ve diğer yaşlardan anaların yavrularına ait ortalamalar ile istatistik öneme sahip farklar oluşturmaktadır. 2 yaşlı analardan itibaren hızlı bir yükselme gösteren ağırlıklara ait en yüksek ortalamalar 4, 5 ve 6 yaşlı anaların yavrularında görülmüş ve daha sonraki ana yaşları için ortalamalarda bir düşme veya dalgalanma gözlenmiştir. Genellikle bu yaşlardan anaların kuzularına ait ortalamalar arasındaki farklar önemsiz, bu yaşlardan anaların kuzuları ile uzak komşu yaşlardan anaların kuzularına ait ortalamalar arasındaki farklar önemli düzeylerdedir. Yıllar arasında çeşitli dönemlere ait beklenen ortalamalardan doğum ağırlığında -0.18 kg ve 0.21 kg; 60. gün ağırlığında -1.23 kg ve 1.43 kg; 120. gün ağırlığında -2.58 kg ve 2.23 kg ve 180. gün ağırlığında -4.30 kg ve 2.33 kg değerleri arasında sapmalar oluşturan etkiler bulunmuştur. Erkek ve dişi kuzular arasında, erkekler lehine doğumda 0.20 kg, 60. günde 0.74 kg ve 120. günde 2.26 kg düzeyinde önemli farklar saptanmıştır. Tek doğmuş kuzular ile ikiz doğmuş kuzuların doğum ağırlık ortalamaları arasındaki 1.00 kg düzeyindeki fark 60 günde 2.80 kg, 120. günde 3.75 kg ve 180. günde 2.96 kg olarak istatistik yönden önemli düzeylerde olmuştur. İkiz doğup tek büyüyen kuzuların ağırlık ortalamaları çeşitli büyüme dönemlerinde tek doğup tek büyümüş ve ikiz doğup ikiz büyümüş kuzuların ortalamaları arasında yer almıştır. 2 yaşlı analardan doğan dişi toklularda en düşük olan ilk kırkımdaki canlı ağırlık ortalaması ana yaşının artmasıyla birlikte artarak 8 yaşlı analardan doğanlarda en yüksek düzeye ulaşmıştır. 2-6 yaşlı anaların yavrularına ait canlı ağırlık ortalamaları farklı düzeylerde olmasına rağmen bunlar arasında istatistik öneme sahip farklar bulunamamıştır. Ramlıç dişi tokluların ilk kırkım yapağı verimi üzerinde ana yaşının ve büyüme tipinin etkileri önemsiz, yılların etkisi ise önemli olmuştur.76 Koyunların kırkım sona ve sıfat öncesi canlı ağırlıkları yönünden 2 yaşlı koyunlar için en düşük olarak gerçekleşen ortalamalar sonraki yaşlarda hızlı bir araş göstermiştir. Kırkım sonu ağırlığında 5-8 ve sıfat öncesi ağırlığında 4-7 yaşlı koyunlara ait ortalamalar arasındaki farklar önemsiz bu yaşlar ile diğer yaşlardan koyunların ağırlık ortalamaları arasındaki farklar önemli düzeylerdedir. Doğum yapmamış koyunlarda kırkım sonu ve sıfat öncesi canlı ağırlıkları sırasıyla beklenen ortalamadan 0.24 ve 0.21 kg fazla gerçekleşmiştir. Tek doğum yapmış koyunlarla kısır koyunların her iki döneme ait canlı ağırlık cilalamaları arasında önemli farklar saptanmıştır. Ramlıç koyunların yapağı verimi üzerinde 0.19 düzeyinde bir variyasyon oluşturan önemli çevre faktörlerinin tek tek belirleme dereceleri koyunun yaşı için 0.01, verim yılı için 0.17 ve dölverimi durumu için 0.00 bulunmuştur. Koyunların kirli yapağı verimleri 2 yaştan itibaren artarak 4 ve 5 yaşlarında en yüksek düzeye ulaşmış daha sonra düşmeye başlayarak 8 yaşlı koyunlarda en alt düzeye inmiştir. 3-6 yaşlı koyunların kirli yapağı verimi ortalamaları arasındaki farklar önemsiz iken, 4-6 yaşlı koyunlarla diğer yaştan koyunların yapağı verim ortalamaları arasında önemli düzeyde farklar vardır. Yıllar Ramlıç koyunların yapağı verimlerini-0.29 kg ile 0.33 kg arasında değişen ölçülerde etkilemiştir. Kuzu doğum ağırlığı, 60.gün ağırlığı, 120.gün ağırlığı, 180.gün ağırlığı, ergin canlı ağırlık ve yapağı verimi için tekrarlama dereceleri, koyun-içi korrelasyon metodu kullanılarak, sırasıyla 0.23, 0.18, 0.15, 0.05, 0.52 ve 0.46, aynı özelliklerin kalıtım dereceleri ise, baba-bir üvey kardeşler korrelasyon metodu kullanılarak, aynı sıraya göre 0.10, 0-îO, 0.04, 0,23, 0.38 ve 0.18 olarak saptanmıştır. İncelenen verim özellikleri arasındaki bütün fenotipik ve genetik korrelasyonlar istatistik yönden önemlidir. Kuzu doğum ağırlığı ile 60.gün,120.gün ve 180.gün ağırlıkları arasında 0.33'den 0.46'ya, 60.- 180.gün ağırlıklarının kendi aralarında ise 0.64 'den 0.80'e kadar değişen pozitif genetik korrelasyonlar bulunmuştur. Kuzu ağırlıkları ile ilk kırkım sonu canlı ağırlığı arasındaki genetik korrelasyonlar 0.29'dan 0.46'ya ve ilk kırkım kirli yapağı verimi arasındaki korrelasyonlar ise 0.20'den 0.25'e kadar değişen pozitif değerler olarak saptanmıştır, ilk kırkımdaki canlı ağırlık ile yapağı verimi arasındaki genetik korrelasyon da 0.27 olarak bulunmuştur. Elde edilen genetik korrelasyonlar incelenen özelliklerin seleksiyonla birlikte geliştirilmesini engelleyecek önemli bir genetik antagonizm bulunmadığını ve bu korrelasyonların istenen yönde olduğunu göstermiştir.77 Araştırmadan elde edilen sonuçlar, Çifteler Anadolu Tarım İşletmesinde yan- entansif koşullardaki Ramlıç koyunlarının önemli verim özellikleri ve yaşama gücü yönünden bu şartlarda yeterli bir performans seviyesine sahip olduğunu göstermektedir. Ramlıç koyunlarında incelenen verim özellikleri için tahmin edilen fenotipik ve genetik parametrelere dayanılarak, canlı ağırlık ve kirli yapağı verimi için uygulanacak seleksiyon ve ayıklama işlemlerinin ilk verim kaydına göre yürütülebileceği, fenotipik değerlere göre yapılacak seleksiyonla canlı ağırlığın hızlı ve kuzu ağırlıkları ile kirli yapağı veriminin yavaş bir tempoda geliştirilebileceği sonucuna varılmıştır.

7. SUMMARY This work was carried out on the Ramlıç flock of Anadolu State Farm, where the flock was developed by Rambouillet x Dağlıç crossbreeding and subsequent selection since 1969, to investigate their general production level, the effect of some environmental factors on ihe production characteristics and to obtain estimates of phenotypic and genetic parameters of these characteristics in order to study the possibilities of improving production characteristics of this breed through selection. The production records collected over five years (1980-1984) were used for the study. For fertility traits, records Of 1986, 1988, 1989 and 1990 were used since not enough records were available for 1980-1984. Cto the basis of number of ewes assigned for mating, pregnancy and parturition rates were respectively 95.3% and 93.0%, among fertile ewes twinning rate was 18.6%. Survival rates of lambs at 60th, 120th and 180th days were 93.7%, 92.5% and 91.2% respectively. Lambs that were weighed 4.1 8 kg at birth have reached 15.55 kg at 60 days, 25.73 kg at weaning (120 days of age) and 27.85 kg at 180 days. Average body weight was 37.06 kg for yearling females and average body weight of breeding ewes after shearing and before mating were 44.10 kg and 49.60 kg respectively. Average greasy fleece weights were 2.75 kg for yearling females and 2.80 kg for ewes. Effects of age of dam, year of birth, sex (except for 1 80 days weight) and type of birth and rearing on lamb weights, effects of age of dam, year of birth and type of birth and rearing on yearling body weight and greasy fleece weight and effects of age of ewe, year of production and fertility status on ewes body weights after shearing and before mating and greasy fleece weight were investigated. Except for the effects of age of dam and type of rearing on yearling greasy fleece weight, all environmental factors studied were found to have significant effects on production characteristics (P<0.05 and P<0.01). The survival rates of female and single bom lambs were higher than those of male and twin tarn lambs respectively. The survival rates which were the lowest for lambs born from two year old dams showed an increase with the increase in the age of dam ; in addition so this an increase in survival rate with the increase in age of lambs was observed. Overall R2 values for environmental factors on lamb weights increased with the79 age of lambs. However, the determination rates of individual effects of age of dam and type of bisifc and rearing were decreased with the increasing age of lambs while the effects of sex and birth of year were increased with increasing age of lambs. Mean body weights of lambs from two years old dams were at the lowest and significant differences were found between this mean and the means of lambs from various aged dams. Mean lamb weights showing a rapid increase with the increase in the age of dm reached a maximum at around 4, 5 and 6 years old dams lambs and then started to decrease in the following ages. Mean body weight differences among lambs from 4, 5 and 6 years old dams were not significant while mean body weight differences among laobs from 4, 5 and 6 years old dams and Iambs from dams in the lowest and highest erfs of the age spectrum were significant. Effects of individual years as deviations from the expected means ranged between following values : birth weight -0.18 kg and 0.21 kg, 60-day weight -1.23 kg and 1.43 kg, 120-Ay weight -2.58 kg and 2.23 kg and 180-day weight -4.30 kg and 2.33 kg. Male lambs were significantly heavier than female lambs, differences being 0.20 kg for birth, 0.74 kg for 60-day weight, 2.26 kg for weaning weight. Statistically significant differences between single and twin born lambs were observed. Single lambs were heavier 1.00 kg at birth, 2.80 kg at 60. day, 3.75 kg at 120. day and 2.96 kg at 180. day. Mean weights of lambs born twin and reared single were between means of lambs born and reared single and means of lambs born and reared twin. Average weights after first shearing of yearling females were the lowest for yearlings fiom two year old dams but showed an increase with the increase in age of dam and reacted the highest level for yearlings from eight year old dams. Differences among body weight means of yearlings from 2 to 6 year old dams were not statistically significant. The effects of age of dam and birth and rearing type on first sheasİBg greasy fleece weight of yearling females were not significant but the effect of years was significant. Mean weights after shearing and before mating were the lowest for two year old ewes but showed a rapid increase following ages. No significant differences among weights of 5-8 years old ewes after shearing and 4-7 years old ewes before maing were found ; however, differences among these and rest of the ages were significant. Average weights after shearing and before mating of barren ewes were 0.24 kg and &21 kg heavier than expected means respectively. Statistically significant differences were found between body weight means of barren ewes and ewes bearing single lan&80 Overall environmental factors were found to cause 19% of variation for greasy fleece weight. Individual effects of age of ewe, year of production and fertility status were 0.01, 0.17 and 0.00 respectively. Greasy fleece production of ewes beginning to increase from the age of two reached a maximum at 4 and 5 years, and then decreased to a minimum for 8 years old ewes. While the differences among greasy fleece weight of 3-6 years old ewes were not significant, there were significant differences among 4-6 year old ewes and the others. Effects of years on greasy fleece weights of Ramhç ewes were between -0.29 kg and 0.33 kg. The repeatability values obtained with intra - class correlation method for birth weight, 60-day weight, 120-day weight, 180-day weight, body weight and greasy fleece weight were respectively 0.23, 0.18, 0.15, 0.05, 0.52 and 0.46. Heritability values estimated with paternal half- sib correlation method were 0.10, 0.10, 0.04, 0.23, 0.38 and 0.18 in the above order. The genetic and phenotypic correlations among the characteristics studied were statistically significant. Positive genetic correlations were found between lamb birth weight and weights at 60-day, 120-day and 180-day ranging from 0.33 to 0.46 and among weights from 60-day to 120-day ranging from 0.64 to 0.88. Also, genetic correlations between weight after first shearing and lambs weights at different ages ranging from 0.29 to 0.46 and greasy fleece weight ranging from 0.20 to 0.25 were found. Genetic correlation between body weight and greasy fleece weight was 0.27. According to above genetic correlations it appears that there is no antagonism to genetic improvements through selection and that the majority of them are in the desired direction. The results of the study have shown that, Ramhç sheep has a satisfactory performance in respect of important production characteristics and survival rate under semi-intensive conditions in Anatolia State Farm in Çifteler. Considering the phenotypic and genetic parameters obtained for different production characteristics of Ramhç sheep, it is concluded that the selection and culling for body weight and greasy fleece weight can be carried out on the first year production records. In addition, it appears that the selection on individual performance is likely to be effective in improving body weight in the desired direction but improving the lamb weights and greasy fleece weight in this way will be a relatively slow process. T.G. YfeeiliîHlı fmmi ÜMââSlÖl HEEL