Marmara ve Trakya bölgelerindeki yeraltı ve yüzey sularının sentetik gübre atıklarıyla kirlenmeleri bakımından nitrat düzeylerinin saptanması

Abstract

VI- ÖZET Sentetik gübrelerin gereğinden fazla uygulama ve kulla nılmalarına bağlı olarak yeraltı ve yüzey sularında nitrat yoğunluğunun yükselmesi, insan ve hayvan sağlığını bozucu etkilere neden olmaktadır, örneğin çocuklarda yüksek nitrat düzeyli içme suları methemoglobinemi oluşturur. öte yandan yüksek düzeyde nitrat alınması, karsinojenik olarak bilinen ni trözaminleri meydana getirir. Ayrıca toksik dozda nitrat içeren sular ve bitkiler, ot yiyen hayvanlarda akut ve kro nik zehirlenmeler oluşturabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Marmara ve Trakya Böl gel er i ' ndek i yeraltı ve yüzey sularında nitrat düzeylerini saptamaktır. Su örnekleri için seçilmiş 25 farklı istasyon, yaygın ola rak insanlar, bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılabi lirlikleri göz önünde bulundurularak kaynak.artezyen ve ku yulardaki yeraltı suları ile baraj, göl, çeşme ve dere gibi yüzey sularının analizleri yapılmıştır, örnekler her ay alı nıp, bir yıl süre ile analize tabi tutulmuştur. Nitrat yo ğunlukları ot oma t ize kadmiyum redüksiyon yöntemi esasına dayanan spektrofotometrik yöntemle saptanmıştır. Sonuçlar incelendiğinde, TS-266'da nitrat düzeyleri ba kımından, içilebilir sular için belirtilen üst sınırı (45 mg/L nitrat ); kaynak sularından %14 ünün, çeşme sularından % 33 ünün, artezyen sularından % 33 ünün ve kuyu sularından % 66 sının aştığı görülmüştür. Kaynak suları için belirti len üst sınırı (25 mg/L nitrat) ise; kaynak sularının %14 ünün, çeşme sularının % 33 ünün, artezyen sularının % 66 sının, dere sularının % 50 sinin, baraj sularının % 14 ünün ve kuyu sularının 54 66 sının aştığı görülmüştür. Tüm ör neklerin % 20 sinin içilebilir sular için belirtilen sınır düzeyini aştığı ve yine bütün örneklerden % 32 sinin kaynak suları için belirtilen sınır düzeyini aştığı görülmüştür.Grupların nitrat miktarı sonuçlarının istatistiksel an lamda önemlilik derecesini belirlemek amacıyla bir çalışma da yapılmıştır. Bu istatistiksel hesabın güvenle yürütüle bilmesi için bir bilgisayar programı geliştirilmiş ve so nuçlar tablolarda verilmiştir. Ayrıca grupların nitrat yo ğunlukları ve pH düzeyleri grafiklerle gösterilmiştir. Sonuç olarak, sentetik gübre kullanımının, Trakya ve Marmara Böl gel er i ' ndek i yeraltı ve yüzey sularında, yer yer nitrat kirlenmesine yol açmakta olduğu görülmektedir. Olu şan nitrat kirlilikleri mevsimsel olarak değişiklik göster mekte olup, sentetik gübre kullanılan tarım alanlarına ya kın yerlerden alınan örneklerde nitrat yoğunluklarının ni san ve mayıs aylarında en yüksek düzeylere ulaştığı saptan mıştır. Buna şubat ve mart aylarında yapılan gübrelemeler neden olarak gösterilebilir. Nitratlarla ilgili olarak saptanan sulardaki kirlenme durumu bu gibi suların sürekli içilmesi sonucu: insanlarda, özellikle bebek ve küçük çocuklarda kan hastalıkları; evcil ve çiftlik hayvanlarında da yetiştirme hastalıkları ve buna bağlı ekonomik kayıplar oluşabil inektedir. Bu nedenle, tüm ülke düzeyinde, suların sentetik kimyasallarla kirlenmele rinin denetim altına alınması bakımından, bu gibi araştırma ve çalışmaların yapılması ve kirlilik haritasının çizilmesi gerekli ve zorunlu görülmektedir.

VII. SUMMARY Due to the massive increase in the use of inorganic fertilizers, nitrate concentrations in the surface and ground waters rise and it is harmful for human and animal health. For example, by high nitrate concentrations in drinking water, infants may suffer from methemoglobinemia and also forms nitrosamines which are known as carcinogenous. Containing nitrate at the level of toxic dose may cause acute and chronic toxicosis in animals. The purpose of this study was to determine the nitrate concentrations of various surface and ground water of Marmara and Thrace regions. 25 different water resources such as springs, lakes, dams, streams and wells, artesian wells are chosed keeping in mind that those stations are going to be widely used by people, plants and animals. Samples are collected throughout a year per mounth and nit rate concentrations are determined by spectrophotometer using automated cadmium reduction method. When the results are examined it is observed that 14 % of the spring water, 33 % of the tap water and artesian wells, 66 % of the well water exceed the limits of nitrate concentration given in TS-266 C45 mg/LD for drinking water and 14 'A of the spring water, 33 %A of the tap water, 66 % of the artesian wells, 50 %A of the stream water, 14 % of the dam water, 66 `A of the well water exceed the limits of nitrate concentration given in TS-266 C25 mg/LD for source water. The results showed that 20 `A of the samples exceed the limits of drinkable water and 32 `A of the samples exceed the limits of source water as a total. A statistical study is performed among the groups. In order to attain a precise statistical calculation a computer program is generated and results are tabulated.Nitrate concentrations and pH levels of the samples are presented by graphics. As a result it is observed that because of inorganic fertilizers, nitrate pollution of Marmara and Thrace regions ground and underground water is going to be an important subject. Nitrate pollution varied seasional and from samples collected near the agricultural fields nitrate concentrations were higher in april and may due to fertilization process in february and march. Steadily using nitrate polluted water, may reason blood diseases in babies, breeding diseases in livestock and domestic animals that cause economical losses. Due to above reasons all over the country nitrate pollution of water because of- the synthetic chemicals have to be under supervision. Such researches are important because, formation of the pollution maps of the ground and underground waters of our country is a necessity.