Koyun (dağlıç ve karaman) ve keçilerde (kıl ve tiftik) Pancreas`ın histomorfolojik özellikleri üzerinde komparativ araştırmalar

Abstract

73 ÖZET Bu çalışmada 30 adet erişkin Karaman koyunu (20 erkek, 10 dişi), 41 adet Dağlıç koyunu (13 erkek, 28 dişi), 29 adet erişkin Kıl keçisi (14 erkek, 15 dişi) ve 30 adet erişkin Ankara keçisi (17 erkek, 13 dişi) kullanıldı. Araştırma sonucu elde edilen bulgular kısaca aşağıda verilmiştir. l- Pancreas'ın, planum medianum'un sağında, cavum abdominis'in dorso-lateral'inde yerleştiği gözlendi.Karaman ve Dağlıç koyunları ile Ankara keçilerinde cranial olarak 12. costa hizasından, ancak bir Ankara keçisinde 11. costa hizasından, Kıl keçilerinde ise 12.-13. costa'lar arası hizadan, yine bir Kıl keçisinde 11. costa hizasından başladığı saptandı. Pancreas'ın incelenen hayvanlarda en fazla L3 hizasına kadar uzandığı tesbit edildi ve lobus pan- creatis dexter'in lobus pancreatis smister'den daha uzun olması nedeniyle bu iki lobun cau- dal'deki sının ayrı ayrı incelendi.Lobus pancreatis dexter'in, Karaman ve Dağlıç koyun¬ larında L3, ancak iki Karaman koyununda L2 hizasına kadar, Ankara ve Kıl keçilerinde ise L2 yine iki Kıl keçisinde LI hizasına kadar uzandığı saptandı. Lobus pancreatis sinister'in ise caudal'e doğru Karaman koyunlarında L2, Dağlıç koyunlarında LrL2 arası hizaya ancak bir74 Dağlıç koyununda L2 hizasına, Ankara ve Kıl keçilerinde ise ~L/ yine bir Kıl keçisinde de L2 hizasına kadar devam ettiği tespit edildi. 2- Pancreas'ın şeklinin, koyunlarda kollan caudal'e uzanan V harfi, keçilerde ise U harfi şeklinde olduğu saptandı. 3- Koyun ve keçilerde corpus pancreatis küçük olmasına rağmen belirgin olarak gözlendi. 4- Lobus pancreatis dexter, koyunlarda üçgen şeklindedir. Ancak Dağlıç koyunlarında bu lobun, Karaman koyunlarına göre daha kaba bir üçgen şeklinde olduğu gözlendi.İncelenen koyun ırklarında lobus pancreatis dexter, lobus pancreatis sinister'in hemen hemen iki katı büyüklüğünde olduğu saptandı. 5- Lobus pancreatis dexter'in caudal kısmı, Karaman koyunlarında Dağlıç koyunlarına göre biraz daha sivrifmiş şekilde uzandığı tespit edildi. 6- Ankara ve Kıl keçilerinde lobus pancreatis dexter ile lobus pancreatis sinister hemen hemen aynı büyüklükte olup, lobus pancreatis dexter bu ırklarda kaba bir üçgen şeklinde görüldü. 7- Dağlıç koyunu ile Ankara ve Kıl keçilerinde lobus pancreatis dexter'in margo cauda- lis'inde bir çentiklerime saptandı. 8- Koyun ve keçilerde lobus pancreatis sinister'in üçgen şeklinde olduğu ve v.gastrolienalis'in bu lobun margo sinister'inde bir incisura yaptığı gözlendi.Bu incisura'nın derin olması nedeniyle lobus pancreatis sinister'in corpus pancreatis'le bağlantısının dar olarak şekillendiği ve bu bağlantı yerinin koyunlarda keçilere oranla daha dar olduğu saptan dı. 9- Lobus pancreatis sinister, keçilerde koyunlara göre daha geniş olarak görüldü.75 10-Pancreas'ın, facies dorsalis'i ile ren dexter, hepar'm proc.caudatus'u, v.cava cauda- lis, a.cx)eliaca, a.mesenterica cranialis ve diaphragma'nın crura'larıııın temasta olduğu tespit edildi. Facies ventralis'iyle ise, duodenum'un pars ascendens'i, colon ascendens, colon trans- versum, colon descendens, ansa jejunalis ve rumen ile temasta olduğu saptandı. 11-Lobus pancreatis dexter'in, incelen bütün hayvanlarda duodenum'un ansa sigmoidea ve pars descendens'i ile komşuluğu görüldüğü halde bir Ankara keçisinde sadece ansa sig¬ moidea boyunca duodenum'a komşu olduğu gözlendi. 12-İncelenen hayvanların hepsinde lig. hepatorenale'nin L! ile L2 -L3 arası bölgede lobus pancreatis dexter'in margo sinister'inin caudal kısmına da yapıştığı tespit edildi. 13-Lobus pancreatis sinister'in, margo dexter'i caudal ucu ile gl.suprarenalis sinister'e kadar ulaştığı ve bu organla temasının Karaman koyunlarında L2, Dağlıç koyunlarında LI -L2 arası, ancak bir Dağlıç koyununda L2, Ankara ve Kıl keçilerinde ise LI fakat yine bir Kıl keçisinde L2 hizasında olduğu gözlendi. 14-Ren dexter ve hepar'ın proc.caudatus'u pancreas'ın dorsal'inde yer almakla birlikte, bunların yaptığı belirgin bir impressio tesbit edilemedi. 15-Acoeliaca, a.mesenterica cranialis ve v.portae ile bunların kollarının pancreas'ın üzerinde kendilerine özgü birer impressio yaptığı gözlendi. Ayrıca colon ascendens'in ansa proximalis coli ve ansa distalis coli'si, colon transversum, colon descendens ve ansa jejuna- lis'lerin de facies ventralis'de birer impressio yaptığı saptandı. 16- Pancreas'ın ağırlığı, Karaman koyunlarında vücut ağırlığının %0.085 ± 0.03 6'sim, Dağlıç koyunlarında %0.114 ± 0.0038'ini, Kıl keçilerinde %0.109 ± 0.0031'ini, Ankara keçilerinde ise %0.101 ± 0.0039'unu oluşturduğu saptandı. Genel koyun ırkları toplamında ise vücut ağırlığının %0.103 ± 0.0035'ini, keçi ırkları toplamında %0.105 ± 0.0026'sım oluşturduğu tespit edildi.76 17-İncelenen hayvanların hepsinde pancreas'm ductus pancreaticus ile drene olduğu ve bununda ductus choledochus'la birleştiği gözlenmekle birlikte, iki dişi Dağlıç koyunu ile bir erkek Kıl keçisinde ductus pancreaticus'dan hariç ikinci bir kanal daha tespit edildi.Dağlıç koyunlanndaki ikinci kanalın duodenum'a, Kıl keçisindeki ikinci kanalın ise ductus chole- dochus communis'e bağlandığı saptandı.Ancak hem Kıl keçisi hem de Dağlıç koyunlarında bu ikinci kanala ait bir açılma noktası gözlenemedi. 18-Ductus choledochus communis'in duodenum'a girdiği yere kadar olan uzaklık, Karaman koyunlarında 2.21 + O.OTcm, Dağlıç koyunlarında 3.12 ± 0.13cm, Kıl keçilerinde 3.70 ± O.löcm, Ankara keçilerinde ise 3.69 ± 0.13cm olarak tespit edildi.Aynı uzaklık genel koyun ırkları toplamında 2.70 ± O.lOcm, genel keçi ırkları toplamında ise 3.69 ± O.lOcm olarak saptandı. 19-Ductus choledochus communis'in duodenum'a girdiği yerden mucozadaki açılma noktasına kadar olan uzaklık, Karaman koyunlarında 1.60 ± O.Oöcm, Dağlıç koyunlarında 1.70 ± O.Oöcm, Kıl keçilerinde 1.27 ± O.Oöcm, Ankara keçilerinde ise 1.57 ± O.Oöcm olarak tespit edildi. Aynı uzaklık genel koyun ırkları toplamında 1.65 ± 0.04cm, genel keçi ırkları toplamında ise 1.43 ± O.OScm olarak saptandı. 20-Ductus choledochus communis'in duodenum mucozasındaki açılma noktasına kadar olan toplam uzunluğu, en kısa Karaman koyunlarında (3.81 ± 0.13cm), en uzun ise Ankara keçilerinde (5.26 ± 0.19cm) tespit edildi. 21-Duodenum'un ansa sigmoidea'sının 2.kavisinden ductus choledochus communis'in duodenum'daki açılma noktasına kadar olan uzaklık, Karaman koyunlarında 3.25 ± 0.15cm, Dağlıç koyunlarında 3.76 ± 0.14cm, Kıl keçilerinde 3.16 ± 0.23cm, Ankara keçilerinde ise 3.47 ± 0.12cm olarak tespit edildi.Aynı uzaklık genel koyun ırkları toplamında 3.53 ± 0. l Icm, genel keçi ırkları toplamında ise 3.32 ± 0.13cm olarak saptandı.77 22-Pyloris'den ductus choledochus communis'in duodenum'daki açılma noktasına ka¬ dar olan uzaklık ise Karaman koyunlarında 21.82 ± 0.85cm, Dağlıç koyunlarında 22.61 ± 0.62cm, Kıl keçilerinde 23.96 ± 0.86cm, Ankara keçilerinde de 28.04 ± 0.89cm olarak tespit edildi. Aynı uzaklık genel koyun ırkları toplamında 22.25 + 0.51 cm, genel keçi ırkları topla¬ mında ise 26.12 ± 0.71cm olarak saptandı. 23-Ductus choledochus communis'in duodenum boşluğuna açılma şeklinin her ırk için farklı şekilde olduğu tespit edildi.Karaman koyunlarının %72.72'sinin mucoza kabarası, %13.64'ünün mucoza'nın oluklu sondaya benzeyen girintisi, %13.64'ünün de papilla şeklin¬ de duodenum'a açıldığı saptandı. Ayrıca Karaman koyunlarında tam bir papilla duodeni majör oluşumu gözlenemedi. Dağlıç koyunlarının %28'inin mucoza kabartısı, %72'sinin papilla duodeni majör, Kıl keçilerinin %45.45'inin mucoza kabarası, %54.55'inin papilla duodeni majör, Ankara keçilerinin ise %70'inin mucoza kabartısı, %20'sinin papilla duodeni majör, %10'unun da mucozanın oluklu sondaya benzeyen girintisi şeklinde duodenum'a açıldığı gözlendi. 24-İncelenen hayvanların büyük bir kısmında lobus pancreatis dexter'in a.mesenterica cranialis, lobus pancreatis sinister'in acoeliaca ve corpus pancreatis'in de her iki arter'den gelen kollarla vascularize olduğu saptandı. 25-Karaman koyunlarında pancreas'a a.coeliaca'nm kollan olan a.hepatica, aruminalis sinistra, a.ruminalis dextra, apancreaticoduodenalis cranialis ile a.mesenterica cranialis ve bunun kolu olan a.pancreaticoduodenalis caudalis'den rami pancreatici geldiği tespit edildi. Ayrıca bir Karaman koyununda a.reticularis'den, bir Karaman koyununda agastroepiploica dextra'dan ve bir Karaman koyununda da a.colica media'dan ramus pancreaticus geldiği sap¬ tandı. 26-Dağlıç koyunlarında pancreas'a rami pancreatici'nin, a.coeliaca ile bunun kollan olan a.lienalis, a.ruminalis dextra, a.gastiica sinistra, a.ruminalis sinistra, a.pancreaticoduodenalis cranialis ile a.mesenterica cranialis ve bunun kolu olan a.pancreaticoduodenalis caudalis'den geldiği tespit edildi.Aynca bir Dağhç koyununda78 areticularis'den, bir Dağlıç koyununda a.gastroduodenalis'den, bir Dağlıç koyununda da a.coliaca media'dan ramus pancreaticus geldiği saptandı. 27-Kıl keçilerinde pancreas'a rami pancreatici, a.coeliaca ile bunun kollan olan alienalis, aruminalis sinistra, a.gastroduodenalis, apancreaticoduodenalis cranialis ve amesenterica cranialis ile bunun kolu olan a.pancreaticoduodenalis caudalis'den geldiği tespit edildi. 28-Ankara keçilerinde ise pancreas'a rami pancreatici'nin, acoeliaca ve bunun kollan olan aruminalis sinistra, ahepatica, apancreaticoduodenalis cranialis ile amesenterica cranialis ve bunun kolu olan apancreaticoduodenalis caudalis'ten geldiği saptandı. 29-İncelenen hayvanların hepsinde pancreas'm ince, yoğun ve düzensiz bir bağdoku kapsülüyle sarılmış olduğu gözlendi. Ayrıca bu bağdoku kapsülünden çıkan septumlann lobulleri birer tam sublobulation'lara ayırdığı ve bu sublobulation olayının Ankara ve Kıl keçilerinde, Karaman ile Dağlıç koyunlarına göre daha fazla olduğu tespit edildi. 30-Araştırmamızda Ankara ve Kıl keçilerinde tubular formdaki bez ünitelerinin, acinar formlara nazaran daha çoğunlukta olduğu ve tubular formdaki bu yapıların, Ankara keçilerin¬ de Kıl keçilerine göre daha belirgin görüldüğü tespit edildi.Karaman ve Daghç koyunlarında ise tubular formlar ile acinar formların eşit oranda dağıldığı saptandı. 31-Araştırmamızda Ankara ve Kıl keçilerinde pancreas dokusunun gevşek bir yapı gösterdiği, Karaman ve Daghç koyunlarında ise daha sıkı bir yapı halinde yer aldığı tespit edildi. 32-Çalışmamızda Karaman ve Daghç koyunlarında bir kaç tane binucleer acinocytus ile Kıl keçilerinde yer yer geniş lumen'li acinus pancreaticus'lar da gözlendi. 33-İncelediğimiz bütün hayvanlarda heterokromatik tipteki oval nucleus'lann hücrenin bazalinde, ökromatik tipteki küresel nucleus'lann ise değişik konumlarda yerleştiği saptandı.79 34-Ductus intercalatus'ların, acinus pancreaticus'dan çıkışlan Ankara ve Kıl keçilerin¬ de belirgin gözlendiği halde, Karaman ve Dağlıç koyunlarında bunların çıkışlarının belirgin olmadığı tespit edildi. 35-Araştırmamızda Ankara ve Kıl keçilerinde ductus interlobularis'leri çevreleyen kalın ve yoğun bir bağdoku örtüsü tespit edilmesine rağmen, Karaman ve Dağlıç koyunlarında bu kanalların ince bir bağdoku örtüsü tarafindan kuşatıldığı gözlendi. 36-Çalışmamızda incelenen hayvanların hepsinde, pars endocrina pancreatis'i oluşturan langerhans adacıklarının belirgin bir kapsulasyonunun olmadığı, septum interlobulare'den gelen bağdoku iplikleri tarafindan kuşatıldığı tespit edildi.

80 SUMMARY in this study, 30 adult Karaman sheep (20 males, 10 females), 41 adult Dağlıç sheep (13 nales, 28 females), 29 adult Hair goats (14 males, 15 females) and 30 adult Angora goats (17 nales, 13 females) were used. The follovving results obtained from the study have been briefly given; l- it was seen that the pancreas was located dorso-laterally in the abdominal cavity and m the right side to the median plane. fhe cranial border of the pancreas was observed at the 12* rib in Karaman sheep, Dağhç heep and Angora goats, but it was 11& rib in öne the of the Angora goats.In the Hair goats, ne cranial border of the pancreas was seen between the 1201 and 13* ribs but it was 1101 rib n öne goat. fhe caudal border of the pancreas lay caudalry at the L3.The caudal border of the right and eft lobes was reported separately, because the right lobe was longer than the left lobe.81 The right lobe lay caudally at the L3 in Karaman and Dağhç sheep.But it was at the L2 in two Karaman sheep.lt was observed that the caudal border of the right lobe was at the L2 in Ango- ra and Hair goats but it was at the Lı in two Hair goats. The left lobe lay as caudal as at the L2 in Karaman sheep, at the junction of the Lı and the L2 in Dağhç sheep, but it was the L2 in öne Dağhç sheep. The same border was observed at the LI in Angora and Hair goats, but it was at the L2 öne of the Hair goats. 2-The shape of the pancreas was seen like a letter of V which the two branches exten- ded caudally in the sheep but it was U shape in the goats. 3-Altough the body of the pancreas was small, it was a distinct form both sheep and goats. 4-in the sheep, the right lobe was a triangle in shape but it was observed that it was more rough in Dağhç sheep than in Karaman sheep. The right lobe was almost two times in size as compared to the left lobe in sheep. 5-it was seen that the caudal extension of the right lobe was more pointed in Karaman sheep than in the Dağhç sheep. 6-in Angora and Hair goats, the right and the left lobes were almost the same in size and the shape of the right lobe was a triangle roughly. 7-A notch was seen at the caudal border of the right lobe in Angora and Hair goats and also in Dağhç sheep. 8-In the sheep and the goats, it was observed that the left lobe was a triangle in shape and a notch which was caused by the gastrosplenic vein was located at the left border of this lobe. The junction between the left lobe and the body of the pancreas was narrow ovving to this deep notch. This junction was narrower in the sheep than in the goats.82 9-It was seen that the left lobe was vvider in the goats than in the sheep. 10-It was observed that the dorsal surface of the pancreas was in touch to the right kid- ney, the caudate processe of the liver, the caudal vena cava, the coeliac artery, the cranial mesenteric artery and the crara of the diaphragm. The ventral surface was touch to the ascending duodenum, the ascending colon, the transverse colon, the descending colon, the jejunal loops and also the rumen. 11-it was found that the right lobe neighboured on the descending duodenum and the sigmoid loop in ali speciemens except öne Angora goat which neighboured only on the sig- moid loop. 12-It was observed that the hepatorenal ligament attached to the caudal part of the left border of the right lobe betvveen the Lı and the junction of the L2 and L3. 13-it was seen that the caudal end of the right border of the left lobe extented to the left adrenal gland and it was in touch to the gland at the level of the L2 in Karaman sheep, the junction between LI and L2 in Dağlıç sheep but the L2 in öne Dağlıç sheep, the L! in Angora and Hair goats but the L2 in öne of the Hair goats. 14-Altough the right kidney and the caudate processe of the liver located dorsally to the pancreas, it was not seen any distinct impression of these two structures. 15-It was seen that the coeliac artery, the cranial mesenteric artery, the portal vein and also the branches of these three vessels made impressions on the pancreas. Additionally, the impressions of the ascending colon, the proximal colic loop, the distal colic loop, the transver¬ se colon, the descending colon and the jejunal loops was observed on the ventral surface of the pancreas.83 16-The percentage of the pancreas weight, as compared to the body weight, was 0.085 ± 0.0036 % in Karaman sheep, 0.114 ± 0.0038 % in Dağlıç sheep, 0.109 ± 0.0031% in Hair goat and 0.101 ± 0.0039% in Angora goat. 17-Except that two female Dağlıç sheep and öne male Hair goat had a second small düet, ali sheep and goats had only öne pancreatic düet vvhich was joined to the bile düet. The second düet was entered to the duodenum in Dağlıç sheep and to the common bile düet in Hair goat, but it was not seen any opening of these second dtıcts in the duodenum and the common bile düet both in Daghç sheep and Hair goat. 18-The lenght of the common bile düet from the beginning to the entering in to the duo¬ denum was found 2.21 ± 0.07cm in Karaman sheep, 3.12 ± 0.13cm in Dağlıç sheep, 3.70 ± 0.16cm in Hair goat and 3.69 ± 0.13cm in Angora goatThis lenght was 2.70 ± 0. lOcm in sheep and 3.69 ± O.lOcm in goats. 19-From the entering into the duodenum to the opening on the duodenal mucosa, the common bile düet run /vithin the duodenal wall about 1.60 ± O.Oöcm in Karaman sheep, 1.70 ± O.Oöcm in Dağlıç sheep, 1.27 ± O.Oöcm in Hair goat and 1.57 ± O.Oöcm in Ankara goat.The same lenght was also measured 1.65 ± 0.04cm in sheep and 1.43 ± 0.05cm in the goats. 20-The shortest length of the common bile düet was seen in Karaman sheep as 3.81 ± 0.13cm and the longest as 5.26 ± 0.19cm in Ankara goat. 21-The distance between the second curve of the sigmoid loop of the duodenum and the opening of the common bile düet was 3.25 ± 0.15cm in Karaman sheep, 3.7ö ± 0.14cm in Daghç sheep, 3.16 ± 0.23cm in Hair goat, 3.47 ± 0.12cm in Angora goat.The same distance was also found 3.53 ± O.llcm in sheep and 3.32 ± 0.13cm in goats. 22-The distance between the pylorus and the opening of the common bile düet was 21.82 ± 0.85cm in Karaman sheep, 22.01 ± 0.62cm in Daghç sheep, 23.96 ± 0.86cm in Hair84 goat and 28.04 ± 0.89cm in Ankara goat.lt was also fbund that the same distance was 22.25 ± 0.51 cm in sheep and 26.12 ± 0.71 cm in goats. 23-it was found that the comtnon bile düet opened on the duodenal mucosa in different shape in each strain.The mucosal fold was observed 72.72%, the papilla which was not a dis- tinct majör duodenal papilla 13.64% and the shape like a grooved probe 13.64% in Karaman sheep.In Dağhç sheep, the mucosal fold 28%, the majör duodenal papilla 72% was seen.In Hair goat, the mucosal fold 45.45% and the majör duodenal papilla 54.55% was finindin An- gora goat, the mucosal fold 70%, the majör duodenal papilla 20% and the grooved probe form 10% was seen. 24-It was observed that the right lobe was suppHed by the branches of the cranial mes- enteric artery, the left lobe by the branches of the coeliac artery and the body of the pancreas by the branches of both arteries in most of the animals. 25-It was seen that the pancreas was vascularized by the rami pancreatici of the hepatic, the left ruminal, the right ruminal, the cranial pancreaticoduodenal and the cranial mesenteric arteries. in addition to these arteries, the caudal pancreaticoduodenal artery which was orgina- ted from the cranial mesenteric artery supplied to the pancreas in Karaman sheep.In öne Karaman sheep the ramus pancreaticus from the reticular artery, in öne sheep from the right gastroepiploic artery and the another öne sheep from the middle colic artery was also obser¬ ved 26-It was found that the pancreas was supplied by the rami pancreatici of the coeliac, the lienal, the right ruminal, the left ruminal, the left gastric, the cranial pancreaticoduodenal and the cranial mesenteric arteries in Dağhç sheep. Additionally, the caudal pancreaticoduo¬ denal artery vvhich was orginated from the cranial mesenteric artery vascularized to the panc¬ reas. The ramus pancreaticus from the reticular artery, from the gastroduodenal artery and from medial colic artery was also observed in each of the three Dağhç sheep.85 27-It was seen that, in Hair goats, the pancreas was vascularized by the rami pancreatici from the coeliac, the lienal, the left ruminal, the gastroduodenal, the cranial pancreaticoduo- denal, the cranial mesenteric arteries and the caudal pancreaticoduodenal artery which was given off the cranial mesenteric artery. 28-The pancreas was supplied by the rami panreatici from the coeliac, the hepatic, the cranial pancreaticoduodenal and the cranial mesenteric arteries. in addition to these arteries, the caudal pancreaticoduodenal artery vvhich was origated from the cranial mesenteric artery vascularized to the pancreas in Angora goat. 29-In ali sheep and goat, the tbin and dense capsule comprising of the irregular connec- tive tissue was found enveloping the pancreas.lt was also observed that the septae arose from the capsule dividing the lobules into complete sublobulations which was more amount in the goats than in the sheep. 30-It was observed that the secrotory units were mostiy tubular forms as compared to the acinar forms in Angora and Hair goats. These tubular forms were more distinct structure in Angora goat than in Hair goat. Additionally, the tubular and the acinar forms were almost the same number both in Ankara and Dağlıç sheep. 31-in the present study, it was seen that the pancreas tissue was a loose form in Angora and Hair goats but it was a dense form in Ankara and Dağlıç sheep. 32-A few binucleated acinar cells were observed in Ankara and Dağlıç sheep and also the acinus with a large lumen were seen irregularly separated in Hair goats. 33-In ali examined specimens, the heterochromatic and oval nuclei located in the basal part of the cell.lt was found that the euchromatic and spherical nuclei were in different positi- on.86 34-It was seen that the emergence of the intercalated ducts from the acinus was distinct in Angora and Hair goats but it was not distinct in Karaman and Dağhç sheep. 35-The thick and dense coat of the connective tissue surrounding the interlobular ducts was observed in Angora and Hair goats, however this coat was thin in Karaman and Dağhç sheep. 36-In ali examined specimens, the ıslets of Langerhans which constituted the endocrine portion of the pancreas had no distinct encapsulation, however, it was encapsulated by the connective fibres coming from the interlobular septae.