Hemşire yöneticilerin iş tanımları

Abstract

112 ÖZET Hastanelerdeki hemşirelik hizmetlerinin hedefine ulaşabilmesi yönetsel ve klinik planlama ile mümkündür. Hemşirelik hizmetlerinin hedeflerine ulaşmasında çok önemli yeri olan hemşire yöneticilerin hemşirelik bakımını sağlayabilmesi, hemşirelik bakımını yönetebilmesi, hasta ve sağlık personelini eğitebilmesi, eleştirisel düşünce ve araştırmaya dayalı hemşirelik uygulamasını geliştirebilmesi için görev, yetki ve sorumluluklarının açığa kavuşturulması ve seçilme koşullarının düzenlenmesi gereklidir. Araştırma, değişik örgütsel yapıdaki yataklı tedavi kurumlarında hemşirelik hizmetleri organizasyonlannda anabilim dalı başhemşiresi / klinik-servis sorumlu hemşiresi pozisyonundaki yönetici hemşirelerin, yasal düzenlemelerde yer alan işlevleri ve çağdaş hemşirenin fonksiyonlan ile fiilen yaptıkları faaliyetler arasındaki uyumu / uyumsuzluğu ortaya çıkarmak amacıyla planlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamına; İstanbul ili içindeki örgütsel yapıları farklı, genel hastaneler kapsamına giren Sağlık Bakanlığı'na bağlı Şişli Etfal Hastanesindeki ve Sosyal Sigortalar Kurumuna bağlı istanbul Hastanesindeki klinik / servis sorumlu hemşireleri ile İstanbul Üniversitesine bağlı İstanbul Tıp Eğitim ve Cerrahpaşa Tıp Eğitim Hastanelerindeki anabilim dalı başhemşireleri ve yardımcıları olmak üzere, toplam 123 hemşire yönetici alınmıştır. Verilerin toplanmasında kullanılan anket formunun; birinci bölümünde, hemşire yöneticilerin demografik ve profesyonel özellikleri, ikinci bölümde ise araştırmacı tarafından T.C. Sağlık Bakanlığı Yataklı Tedavi Kurumlan işletme Yönetmeliği, istanbul Üniversitesi113 Araştırma ve Uygulama Hastaneleri'ndeki Hemşirelik Hizmetlerinin Yeniden örgütlenmelerine Dair Rapor ve Rush Presbyterian St. Luke's Tıp Merkezi iş tanımları dikkate alınarak hazırlanan faaliyet listesi yer almıştır. Elde edilen verilerin istatiksel olarak değerlendirilmesi için yüzdeleme, xz testi, Fisher kesin x2 testi, `oneway` varyans ve korelasyon analizi testleri kullanılmıştır. Istatistiki analizde; çalıştıkları kurumlara göre demografik ve profesyonel nitelikleri, ünvanlanna ve eğitim durumlanna göre hizmet ve yöneticilik süreleri; hemşire yöneticilerin çalıştıkları kurumlar, eğitim durumları ve yöneticilik süreleri ile seçilmiş olan faaliyetleri benimseme / yapma düzeyleri karşılaştırmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre :. Hemşire yöneticilerimizin yaş dağılımı 27 - 52 yaş arasında ortalama 33.79 + 6.15 yıl'dır.. Üniversitedeki yöneticilerin % 65.8 - 78.8'i lisans ve lisansüstü mezunu; SSK ve SB'ndaki yöneticilerin % 57 - 61 'i SML mezunudur.. Yönetim konusunda seminer / kursa katılan yöneticiler üniversite hastanelerinde (% 58.7) fazladır.. Hemşire yöneticilerin yönetim bilgi ve becerilerini geliştirmek amacıyla gezi ve gözlem yapmalarında anlamlı fark saptanmamıştır.. Hemşire yöneticilerin kendini eğitme kaynaklannı izlemeleri üniversite hastanelerinde anlamlı olarak farklı bulunmuştur.. Hemşire yöneticilerin ortalama hizmet sürelerinin 13.30 + 5.76 yıl olduğu ve üniversite hastanelerindekiler ile SSK ve SB'dakiler arasında anlamlı fark bulunmadığı saptanmıştır.. Yönetici olabilmek için üniversite hastanelerindekilerin ortalama 3 yıl, SSK ve SB'ndakilerin ortalama 6 yıl hizmet verdikleri saptanmıştır.. Hemşire yöneticilerin kontrol alanlanndaki bîrim ve personel sayısı birbirine benzerdir.114. Hemşire yöneticilerin ünvanlanna göre hizmet süreleri farklı olmamakla birlikte ABDBH'nin ortalama yöneticilik süresi 11-12 yıldır.. Sağlık meslek lisesi mezunu yöneticilerin yöneticilik süresi ortalama 1 1 yıl olup en fazladır.. Üniversite ABDBH ve yardımcılarından (71 kişi) % 32.4'ü, SB ve SSK servis sorumlu hemşirelerinden (52 kişi) % 48'i anabilim dalı başkanı / klinik şefi ile üst-ast (emir- rapor) ilişkisi bildirilmiştir.. Üniversite hastanelerinde anabilim dalı başhemşire yardımcılanndan ABDBH'si ile üst-ast ilişkisi bildiren olmamıştır.. ABDBH ve servis sorumlu hemşirelerinin % 80'inin hemşirelik müdürü / hastane başhemşiresi ile direkt iletişimde olduğu saptanmıştır.. ABDBH ve servis sorumlu hemşirelerinin % 35'i bölüm başhemşiresi / hastane başhemşire yardımcısı ile emir-rapor ilişkisi bildirmiştir.. Hemşire yöneticilerden İÜİTEH'de % 97.3'ü, lÜCTEH'de % 96.8'i, SBŞEH'de % 100'ü ve SSKİH'de % 94.7'si yönetim hiyerarşisinde hemşirelik yöneticisine bağlı olmak istediklerini bildirmişlerdir.. Hemşire yöneticilerden I.Ü. hastanelerinde % 84'ü, SSKİH'de % 711 ve SBŞEH'de % 54.8'i hemşirelik hizmetleri ile ilgili kararlan hemşire yöneticilere onaylattıklarını ifade etmişlerdir.. İş tanımı olduğunu bildiren hemşire yöneticiler % 24.4 olup; bunlardan % 66.7'si iş tanımına göre atandığını, % 45.4'ü iş tanımını gerçekçi bulduğunu, % 55.6'sı çeşitli nedenlerden dolayı iş tanımını gerçekçi bulmadığını bildirmiştir.. İş tanımı olmadığını bildirenler % 75.6 olup; görev, yetki ve sorumluluklarının hemşire yöneticiler tarafından belirlendiğini söyleyenler en fazla üniversite hastanesinde (% 66.7) en düşük ise SB hastanesindedir (% 16.7); iş tanımı isteme nedeni olarak da en fazla `görev, yetki ve sorumluluklannı bilme` gösterilmiştir.. Hemşire yöneticilerin % 64.2'sini hemşire yöneticiler ve eğitimciler tarafından, % 27.7'sinin de tıbbi yöneticiler ve görevliler tarafından bulundukları göreve atandıktan ve kurumlar arasında anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır.115. Hemşire yöneticilerin birinci sicil amirlerinin en fazla (% 88.3) hemşirelik müdürü / hastane başhemşiresi olduğu saptanmıştır.. Hemşire yöneticilerin bulundukları kurumların politikalarına göre üniversite hastanelerinde 8 saat/gün, SB ve SSK hastanelerinde 9 saat/gün çalıştıkları; hafta sonu ek mesai yapanlann en fazla SSKİH'de (% 76.2) olduğu; ek çalışma karşılığı ücret alınmadığı ya da eksik alındığı; İÜ hastaneleri ve SSKİH'de ek ödenekleri olduğu; kendi işlerine biçtikleri değer ölçüsünde ortalama % 74 ücret artışı istedikleri saptanmıştır.. Tüm hemşire yöneticilerin, hemşirelik hizmetlerinde dolaysız hasta bakımı hizmetlerinin yönetiminden çok, dolaylı işlevleri (destek hizmetlerini) benimsedikleri ve uyguladıkları saptanmıştır.. Tüm hemşire yöneticilerin ikinci sırada; geleneksel rolü ile özdeşleşen, `uygulayıcı rolü` kapsamında da yer alan bakım işlevlerini ve bakım işlevlerinde yer alacak personelin görevlendirilmesi ile ilgili işlevleri benimsedikleri ve uyguladıkları saptanmıştır.. En çok benimsenen / yapılan faaliyetler içinde çağdaş hemşirelik rolleri gereği eğitim ve araştırma ile ilgili faaliyetlerin olmadığı saptanmıştır.. Tüm hemşire yöneticilerin en az benimsedikleri faaliyetlerin çağdaş hemşirelik. hizmetleri tanımlannda yer alan eğitici (hemşirelik öğrencilerinin eğitimi) ve yönetici (bütçe, personel politikaları) rolleri ile ilgili faaliyetler olduğu saptanmıştır.. Üniversite ile SSK ve SB hastaneleri arasında benimseme / yapma düzeyi farklılık göstermeyen faaliyetlerden en çok benimsenen ve uygulananların hemşirelikle ilgili yasa ve yönetmeliklere de uyum gösteren çağdaş uygulayıcı rolünde de bulunan geleneksel bakım işlevleri ve destek hizmetleri olduğu saptanmıştır. Benimseme / yapma düzeyi düşük olanların ise yönetim bilgi, beceri ve yetkisine dayalı olduğu belirlenmiştir.. Üniversite hastanelerinin bir araştırma ve uygulama merkezi olmasına rağmen buradaki hemşire yöneticilerin en fazla benimsedikleri / yaptıkları faaliyetlerin geleneksel rolün etkisinde olan bakım işlevlerinin daha çağdaş bir yaklaşımla yönetimi, personelin yetkilendirilmesi - değerlendirilmesi ve destek hizmetlerle ilgili olduğu saptanmıştır.. SB ve SSK hastanelerinde çalışan hemşire yöneticilerin en fazla benimsedikleri / yaptıklan faaliyetlerin ilgili olduklan yasa ve yönetmeliklerle benzerlik gösterdiği; ancak sözkonusu mevzuatın hemşire yöneticileri dolaysız bakım faaliyetlerinin yönetiminden çok destek hizmetlerine yönelttiği ve çağdaş hemşirelik anlayışını bütünüyle yansıtmaktan uzak olduğu saptanmıştır.116. Üniversite hastanelerinde çalışan, eğitim ve deneyimi yüksek olan hemşire yöneticilerin faaliyetleri benimseme / yapma düzeylerinin yüksek olması beklenirken, önlisans mezunu olan yöneticiler dışındakilerin yanıtlarının benzer olduğu ve lise üstüne temellendirilen önlisans eğitiminin (hemşirelik hizmetleri yönetimi açısından) SML'deki eğitimden daha iyi bir temel sağlamadığı; hemşirelik lisans programlarından mezun olanların (eğitimleri döneminde benimsemiş olsalar bile) çalışma yıllan boyunca beklenen davranışı sergileyemedikleri anlaşılmıştır.. Hemşire yöneticilerin, yöneticilik süresinin artması ile faaliyetlerini benimseme / yapma düzeyleri arasında önemli bir özellik görülmemesine rağmen, `klinisyen bir hemşire olarak çalışma ve rehberlik etme` faaliyetinin benimseme / yapma düzeyinin yöneticilik süresinin artmasıyla azaldığı dikkati çekmiştir. Sonuç olarak üniversite hastanelerindeki hemşire yöneticilerle, SB ve SSK'daki hemşire yöneticilerin en fazla benimsedikleri / yaptıktan faaliyetler arasında çok önemli bir farklılık olmadığı saptanmıştır. Üniversite hastanelerinde çalışıp yüksek lisans mezunu olan hemşire yöneticilerin çağdaş hemşirelik hizmetleri yönetimi uygulamalarını; SB ve SSK'da çalışan ve sağlık meslek lisesi mezunu hemşire yöneticilerinde dolaysız bakım hizmetlerinin yönetiminden çok destek hizmetlerini benimsedikleri / yaptıklan görülmüştür. Elde edilen sonuçlar rehberliğinde; sağlık kurumlarında hemşire yöneticilerin çağdaş hemşirelik hizmetleri yönetimi standartlarıyla uyumlu işlevlerinin ortaya çıkarılmasına, iş tanımlarının yapılmasına ve bu pozisyona uygun personelin seçilip yetiştirilmesine ya da mevcut yönetici hemşirelerin geliştirilmesine yönelik hizmet içi eğitim çalışmalarına yararlı olabilecek öneriler getirilmiştir.

117 SUMMARY In order for the nursing service's development the nursing administrators, who holds an important place in achieving the target in nursing services should be able to give nursing care, administer the ones who supplies medical care, educate the personnel, the patients and their families, and make use of the criticism for and against concerning the nursing services. Research, has been effected in 4 different hospitals and it is a type of research that determines and defines the harmony and the lack of harmony between the duties and functions and the actual functions of a contemporary nurse in legislations law and regulations) from the point of view of the administrators who work as, Chairperson of Department of Nursing / Unit Leader. Total of 123 administrator nurse has been taken as example, the information which has been obtained through an questionaire was analized and investigated by using percentage, chi-square, accurate-chi-square, one way variation and correlation analysis. In statistical analiysis the adminstrator nurses, demographic and professional capabilities, service and period of being and administrator according to their title and educational status have been comparised in the sense of appropriation/execution of the activities which take place in the questionaire. As a result, not a great deal of difference has been determined in the appropriation and/or execution of the activities that the nurse administrators perform in the Hospitals of University and Association of Social Security and Ministry of Health.118 The administrator nurses who has a post-graduate degree and work in the Hospitals of University tend to choose the applications in contemporary nursing and the nurse administrators who work in Association of Social Security in Ministry of Health and graduated from Diploma Nursing Schools, tend to appropriate / execute the support services rather than direct care services. In health organizations, the proposals for nurse administrators, to bring out harmonious duties in connection with contemporary nursing services to constitute the work definitions, choosing and training of appropriate personnel or broadening the existing nurse administrators knowledge in regard of in-service training programs, have been brought forward.