Deneysel şartlarda sıçan böbrek toplayıcı kanallarının fonksiyonel rollerinin ultra-strüktürel değerlendirilmesi

Abstract

64 ÖZET Bu çalışmamızda çeşitli deneysel şartlarda, böbreğin farklı bölge lerindeki toplayıcı kanal hücrelerinde meydana gelen ultrastrüktürel deği şiklikleri tespit ederek, bu hücrelerin muhtemel farklı fonksiyonel aktivite- leri ile ultrastrüktürel özellikleri arasındaki ilgiyi araştırmaya çalıştık. Çalışmamızda sırasıyla aldosteron, vasopressin uyguladığımız ve C02 soluttuğumuz sıçanlardan oluşturduğumuz 3 ayrı deneysel grupta Na+ reabsorbsiyonunu ve K+ sekresyonunu, diüresisi ve H+ sekresyonunu şümu le etmeye çalıştık. Bu sıçanlardan alınan kan ve idrar örneklerine ait labo ratuar bulgularının ışığı altında toplayıcı kanalların kortikal, dış medullar ve iç medullar bölgelerindeki farklı hücre tiplerinde ultrastrüktürel değişik likleri saptamaya çalıştık. Aldosteron uyguladığımız sıçanların sadece kortikal ve dış medul- lanın dış bölümünde, esas hücreler ve bazı B tipi interkalar hücrelerde bazal hücre membran katlanmalarında artışlar tespit ettik. A tipi interka lar hücrelerde herhangi bir morfolojik değişikliğe rastlamadık. B tipi inter kalar hücrelerin ise dar ve geniş apikal yüzeyli olmak üzere 2 farklı tipini gözledik. C02 soluttuğumuz sıçanlarda ise özellikle dış medullar toplayıcı kanallarda A tipi interkalar hücrelerde, apikal yüzde aşırı mikrovilli artış-65 lan ve apikal stoplazmada tubulo vesikül sayısında azalma tespit ettik. B tipi interkalar hücrelerde ve esas hücrelerde herhangi bir morfolojik deği şiklik gözlemedik. Vasopressin uyguladığımız sıçanlarda daha ziyade böbrek iç medullar toplayıcı kanallardaki esas hücrelerde hipertrofik bir görüntü hakimdi. Apikal hücre membranında pinositotik çöküntülere ve apikal stop lazmada sayıca artış gösteren pinositotik vesiküllere rastladık. Bunların yanında yine stoplazma içinde her yere dağılmış büyük vesiküller gözledik, tç medullanın 1/3 dış bölgesindeki toplayıcı kanalın bazı interkalar hücre lerinde de hipertrofik bir görüntü hakimdi ve apikal yüzde mikrovilliler yer yer kaybolmuştu. Biyokimyasal olarak, aldosteron uyguladığımız sıçanlarda idrar da K+ değerinin anlamlı olarak yükseldiğini, Na+ değerinin anlamsız ola rak düştüğünü plazmada ise Na+ değerinin anlamlı olarak yükseldiğini, K+ değerinin anlamlı olarak düştüğünü tespit ettik. C02 soluttuğumuz sıçanlarda kan pH'ının düşerek asidoz oluştu ğunu gözledik. Vasopressin uyguladığımız sıçanlarda idrar miktarı anlamlı ola rak düşmüştü. İdrar ve plazmada ise Na+ ve K+ değerlerinde anlamlı bir değişiklik gözlenmedi. Sonuç olarak kortikal ve dış medullanın dış bölgesinin aldostero- nun kontrolü altında Na+ tutulması ve K+ sekresyonundan sorumlu bölge olduğunu, bu işlemden bu segmentlerde bulunan esas ve B tipi interkalar hücrelerin sorumlu olduğunu, dış medullar bölgenin H+ iyonu sekresyonun dan esas sorumlu bölge olup A tipi interkalar hücrelerin bu işlemde görev aldığını, iç medullar bölgenin ise vasopressinden en fazla etkilenen bölge olarak buradaki esas hücrelerin su tutulmasından sorumlu olduğunu ancak iç medullanın 1/3 dış bölgesindeki bazı A tipi interkalar hücrelerinde interstitiumda oluşan osmotik değişikliklerden etkilenmiş olabileceğini düşündük.

66 SUMMARY In this study, we aimed to investigate the relationship between possible various functional activity of collecting duct cells of different kidney regions and ultrastructural properties by determining ultrastructural changes in these cells in various experimental conditions. In our study we tried to stimulate Na+ reabsorbtion and K+ secretion, diuresis and H+ secretion in 3 different experimental groups containing rats that are administered aldosterone, vasopressin and that inhaled C02 respectively. We tried to determine ultrastructural changes in cortical, outer medullary and inner medullary regions of collecting ducts highlighted by laboratory findings of blood and urine samples from rats. In aldosterone treated rats, we found out increase in basal cell invaginations in principle cells and some type B intercalated cells located in only cortical collecting ducts and outer stripe of outer medullary regions. On the other hand there was no changes in type A intercalated cells of these regions. Additionaly we observed two types of type B intercalated eels as narrow and wide apical surface areas. In C02 inhaled rats, we found out excessive increase in microvilli of apical surface and decrease in tubulovesicle number in apical cytoplasm especially in type A intercalated cells of outer medullary67 collecting ducts. We didn't observe any morphological change in type B intercalated cells and principal cells. In vasopressin treated rats, a hypertrophic appearance was dominant especially in principal cells of inner medullary collecting ducts. We observed pinocytotic pits in apical cell membrane and pinocytotic vesicles showing numerical increase in apical cytoplasm. On the other hand we observed large vesicles scattered around in cytoplasm. There was a dominant hypertrophic change in some intercalated cells of 1/3 outer part of inner medullary collecting ducts and in the apical surface microvilli dissappeared in some regions. Biochemiclly, we obtained significant increase in K+ value, unsignificant decrease in Na+ values in urine and, significant increase in Na+ vaule and significant decrease in K+ value in plasma of aldosterone given rats. In C02 inhaled rats, we observed that acidosis occured as a result of decrease in blood pH. In vasopressin treated rats, the amount of urine decreased significantly. There wasn't observed any significant change in Na+ and K+ values of urine and plasma. As a conclusion; we thouhgt that cortical duct and outer stripe of outer medullary regions is responsible from Na+ reabsorbtion and K+ secretion under the regulation of aldosterone, principal and type B intercalated cells of these segments are responsible from this process, on the other hand outer medullary region is mainly responsible from H+ ion secretion and type A intercalated cells take part in this process as the most effected region by vasopressin the principal cells of inner medullary region is responsible from water retencion but also some type A intercalated cells in 1/3 outer stripe of inner medulla can be effected from osmotic changes of interstitium.